สนทนาธรรมที่สหรัฐอเมริกา ๑๔๐

สนทนาธรรมที่สหรัฐอเมริกา ๑๔๐

ผู้ฟัง สำหรับนิโรธ สภาพดับ

ท่านอาจารย์ ปรมัตถธรรมมี ๔ เท่าที่ปรากฏในชีวิตประจำวันก็ ๓ คือ จิต เจตสิก รูป ไม่มีทางที่จิตที่เป็นโลกียะ ไม่ว่าจะเป็นกุศลระดับใดก็ตามที่สามารถที่จะประจักษ์แจ้ง ลักษณะของนิพพานได้ เพราะเหตุว่าต้องเป็นปัญญาที่ค่อยๆ อบรมเจริญขึ้น เป็นการประจักษ์แจ้งลักษณะของสภาพธรรมตามลำดับ จนกระทั่งถึงความหน่ายในสภาพธรรมที่มีในชีวิตประจำวัน ซึ่งเป็นสภาพที่เกิดดับ ถึงจะสามารถน้อมไปสู่การที่จะไม่มีสภาพธรรมเหล่านี้อีกเลยเป็นอารมณ์ เมื่อมีปัญญาถึงระดับนั้น ก็จะน้อมไปสู่สภาพธรรมที่ตรงกันข้าม เพราะเหตุว่าไม่ได้มีความยินดีในสภาพธรรมที่เกิดดับแล้ว ก็ย่อมจะหันไปสู่สภาพธรรมที่ไม่มีการเกิด ไม่มีการดับ โลกุตตรจิตจึงจะเกิดขึ้นประจักษ์แจ้งลักษณะของนิพพานได้ และขณะนั้นก็เป็นการดับอนุสัยกิเลส ซึ่งไม่มีทางอื่นเลยที่จะดับ นอกจากโลกุตตรมรรคเท่านั้นที่จะดับได้

อ้อย พูดถึงความอยาก เห็นดอกไม้ก็สวย ตื่นมาตอนเช้า ต้องใส่เสื้อตัวนี้ถึงจะสวย ติดรสอาหารชอบมาก อยากไปกินข้าวขาหมู อยากจะกินก๋วยเตี๋ยวต้มยำ มันก็อยากอยู่รอบตัว ทุกๆ นาที ต้องอยากอะไรสักอย่างหนึ่ง

ท่านอาจารย์ อยากของคุณอ้อยก็ยังเป็นอยากในสิ่งที่มีที่ปรากฏ แต่ลองคิดถึงอยากนิพพานหรืออยากได้นิพพาน ไม่ปรากฏเลยก็ยังอยาก แล้วลองคิดดู ทำไมเราถึงได้อยากนิพพาน หรืออยากได้นิพพาน หรืออยากรู้นิพพาน หรืออยากประจักษ์นิพพาน อยากนิโรธไหมคะ ไม่อยาก ใช่ไหมคะ อยากวิราคะไหมคะ

ผู้ฟัง เราไม่รู้มั่งถึงไม่อยาก ถ้ารู้จักคงจะอยาก

ท่านอาจารย์ ค่ะ ก็อีกชื่อหนึ่งของนิพพาน เห็นไหมคะ เพราะฉะนั้น เราอยากอะไรในสิ่งที่เราไม่รู้ พอเปลี่ยนชื่อนิดเดียว ทำไมไม่อยาก จริงๆ แล้วเราถูกสอนมา ถ้าเราไม่เคยได้ยินคำว่านิพพานเลย จากปู่ย่าตายาย หรือจากใครก็ตามจากกลุ่มที่เราคิดว่า นิพพานนี้สูงสุด ประเสริฐสุด ถ้าไม่เคยได้ยินคำนี้เลย ถามเด็กๆ อยากนิพพานไหม แต่พอบอกเข้านิดหน่อย อยากแล้ว เพราะฉะนั้น ก็แสดงให้เห็นว่าเราอยากในสิ่งซึ่งเราหวัง หรือเราคิดว่าจะเป็นอย่างหนึ่งอย่างใด ทั้งๆ ที่สิ่งนั้นไม่ได้อยู่ตรงนั้นเลย ไม่ได้อยู่ใกล้เลย แล้วเราก็ไม่รู้ความจริงว่า สิ่งนั้นกว่าจะถึงได้เป็นอย่างไร ไม่มีปัญญา อย่าหวังเลย ไม่มีทางเลยก็ยังอยาก ทั้งๆ ที่ปัญญาก็ไม่มี ก็ยังอยากอีก ใช่ไหมคะ เปลี่ยนชื่อนิดเดียวไม่รู้แล้ว ไม่อยากแล้ว แต่ก็อันเดียวกัน