อะไรเป็นเครื่องวัดว่า ถูกหรือผิด

สนทนาธรรมที่สหรัฐอเมริกา ๒๑๕

ผู้ฟัง เรื่องธรรม ถ้าเผื่อเราทราบว่า อันนั้นเป็นธรรม อะไรเป็นเครื่องวัดว่า ถูกหรือผิด ที่เราจะสามารถเกิดขึ้นได้

ท่านอาจารย์ มีใครพ้นจากธรรมได้ไหม ทั้งวัน

ผู้ฟัง ไม่มี

ท่านอาจารย์ ไม่มี ธรรมก็เป็นเครื่องพิสูจน์ว่า ความคิดความเข้าใจของเราถูกต้องตรงตามลักษณะของธรรมนั้นๆ หรือเปล่า อย่างข้อที่ว่า สิ่งใดที่ปรากฏ สิ่งนั้นต้องเกิด ถูกไหม แต่ยังไม่ประจักษ์การเกิด สิ่งที่เกิดแล้วก็ดับ ไม่เที่ยง ก็ยังไม่ได้ประจักษ์การดับ แต่ว่าสิ่งนั้น คือ เกิดแล้วดับแน่นอน นั่นคือความจริง

เพราะฉะนั้น ความจริงสามารถพิสูจน์ได้ สิ่งใดที่จริง ไม่ใช่เท็จ ไม่ใช่สิ่งที่ไม่มี เพราะฉะนั้น จึงสามารถอบรมเจริญปัญญาที่จะพิสูจน์ว่าเป็นอย่างนั้นจริงๆ

ผู้ฟัง ต้องรอให้เกิดถึงทราบว่า

ท่านอาจารย์ ไม่ใช่รอ รอย่างไรก็ไม่ประจักษ์ ต้องอบรมเจริญปัญญา เพราะว่าปัญญาเท่านั้นที่จะประจักษ์แจ้งได้ เวลานี้ทุกวันเรามีอวิชชา ทั้งที่สภาพธรรมก็ปรากฏ แล้วทำไมไม่รู้ นี่กำลังเกิดดับอยู่ เพราะไม่ใช่ปัญญา จึงรู้ไม่ได้ แต่ถ้าเป็นปัญญาที่ค่อยๆ เข้าใจขึ้น อบรมขึ้นเจริญขึ้น ก็จะประจักษ์ลักษณะของสภาพธรรมตามความเป็นจริง เมื่อมีเหตุ ผลต้องมี แล้วปัญญาเจริญได้ โลภะมีตั้งแต่น้อยที่สุดจนถึงมากที่สุดได้ฉันใด สภาพธรรมทุกอย่างก็ตั้งแต่น้อยที่สุด จนกระทั่งถึงใหญ่ที่สุดได้ ฉันนั้น ปัญญาที่จะเริ่มเข้าใจกับปัญญาที่อบรมจนกระทั่งประจักษ์แจ้ง คนละระดับ แต่จากความเข้าใจทำให้เจริญขึ้น เติบโตขึ้น จนสามารถที่จะเข้าใจถูกต้องในลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังเกิดดับได้

ผู้ฟัง ถ้าเราจะทราบได้ ก็ต้องรอให้เกิด

ท่านอาจารย์ ไม่รอค่ะ อบรมเจริญปัญญา เพราะว่ามีอวิชชา ปัญญาจะทำให้อวิชชา ค่อยๆ ลดน้อยลง