เป็นไปในอารมณ์เดียว

ท่านอาจารย์ ๗ ดวงครบหรือยัง ยัง เวทนา สัญญา เจตนา เอกัคคตาเจตสิค

คุณสุภีร์ช่วยให้ความหมายภาษาบาลีค่ะ เอกัคคตา

อ.สุภีร์ เอกัคคตา มาจากคำว่า เอก บวก อัคค บวก ตา สำเร็จรูปเป็น เอกัคคตา เอก แปลว่า ๑ อัคค ก็คืออย่างยิ่ง ยึดมั่นอย่างยิ่ง หมายความว่า ใส่ใจในสิ่งนั้นแหละอย่างยิ่ง อัคค แปลว่าอย่างยิ่ง แล้ว ตา ก็คือ ความ ความเป็น ก็สำเร็จรูปเป็น เอกัคคตา ก็คือความเป็นไปในอารมณ์หนึ่งอารมณ์ใดเท่านั้น คือว่าเป็นไปในอารมณ์เดียว เรียกว่า เอกัคคตา เอกัคคตาเจตสิกก็คือ เจตสิกที่มีความเป็นไปในอารมณ์เดียว นี้โดยศัพท์

ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้น จิตจะเป็น ๒ อารมณ์ไม่ได้ เพราะเอกัคคตาเจตสิกที่เกิดร่วมด้วยตั้งมั่นที่อารมณ์หนึ่งเท่านั้น ทำให้แต่ละขณะๆ ที่จิตเกิดจะมีอารมณ์เดียว แล้วสภาพที่ตั้งมั่นในอารมณ์นั้น ก็คือ เอกัคคตาเจตสิก เจตสิกนี้ไม่รู้สึก ไม่จำ คือตั้งมั่นในอารมณ์ที่จิตกำลังรู้ เวลาที่เราใช้คำว่า สมาธิ ก็คือเอกัคคตาเจตสิกที่เกิดกับจิต แต่ว่าปกติ ในขณะที่เห็น เหมือนไม่มีสมาธิเลย แต่ความจริงขณะที่เห็น จะได้ยินไม่ได้ จะต้องรู้เฉพาะอารมณ์เดียว ตั่งมั่นในอารมณ์เดียว แต่เวลาที่เรามีการจดจ้องอยู่ที่หนึ่งที่ใด ในที่หนึ่งที่ใด ลักษณะของสมาธิจะปรากฏ

เพราะฉะนั้น เวลาที่จิตตังมั่นในอารมณ์หนึ่งบ่อยๆ มากขึ้น ไม่หันเหไปสู่อารมณ์อื่นเลย ใครเรียกก็ไม่ได้ยิน ขณะนั้นเหมือนกับว่า กำลังมีสมาธิ เพราะเหตุว่าเอกัคคตาเจตสิกที่ตั้งมั่นในอารมณ์เดียว ตั้งมั่นซ้ำๆ กันอยู่ที่อารมณ์นั้น ไม่เปลี่ยนไปอารมณ์อื่น ก็ปรากฏในลักษณะของสมาธิ

ขณะที่เห็นมีเอกัคคตาเจตสิก แต่ว่าไม่มีลักษณะที่จะเหมือนกับเวลาที่มีความตั้งมั่นในอารมณ์ขณะที่กำลังจดจ้องอยู่ที่หนึ่งที่ใด ซึ่งขณะนั้นลักษณะของสมาธิจะปรากฏ แต่ว่าสมาธิมี ๒ อย่าง สัมมาสมาธิกับมิจฉาสมาธิ ถ้าขณะใดที่ไม่ใช่กุศล ขณะนั้นเป็นอกุศล ก็ไม่ใช่สัมมาสมาธิ

เคยทำสัมมาสมาธิหรือมิจฉาสมาธิ ได้ยินคำว่าสมาธิ อยากทำ เพียงได้ยินก็อยาก ยังไม่รู้เลยว่าสมาธิคืออะไร เพราะฉะนั้น ขณะนั้นเป็นกุศลหรืออกุศลที่อยากทำสมาธิ ยังไม่ทราบว่าสมาธิเป็นอย่างไร คืออะไร เพราะว่าสมาธิมี ๒ อย่าง สัมมาสมาธิกับมิจฉาสมาธิ ถ้าสัมมาสมาธิเป็นกุศล แล้วถ้าเป็นการอบรมเจริญความสงบของจิต ต้องเป็นสัมมาสมาธิ ต้องมีปัญญาเกิดร่วมด้วย จึงจะอบรมเจริญสัมมาสมาธิได้ แต่ถ้าไม่มีปัญญาเกิดร่วมด้วย แล้วอยากทำสมาธิ สมาธินั้นเป็นสัมมาสมาธิหรือมิจฉาสมาธิ มิจฉาสมาธิ ชื่อน่ากลัว ใช่ไหมคะ มิจฉา ผิด แต่ว่าความจริงแล้วในพระไตรปิฎกมีข้อความแสดงไว้ สมาธิ แล้วแต่ว่าจะเกิดกับจิตอะไร ถ้าเกิดกับอกุศลจิตจะเป็นสัมมาสมาธิไม่ได้ แต่ถ้าเกิดกับกุศลจิตก็เป็นสัมมาสมาธิ แล้วถ้าเป็นการอบรมเจริญสมาธิที่เป็นการอบรมกุศลสงบขึ้น มั่นคงขึ้น ต้องประกอบด้วยปัญญา จึงจะเจริญได้ แต่ถ้าไม่ประกอบด้วยปัญญา จะเจริญสัมมาสมาธิไม่ได้ แต่สัมมาสมาธิก็เกิดกับกุศลจิตได้ แต่ถ้าจะอบรมเจริญให้มั่นขึ้น ก็ต้องประกอบด้วยปัญญา