นี้ทุกข์

อ.คำปั่น ประโยคที่ว่า จนกว่าสภาพธรรมจะปรากกตามความเป็นจริง มีอรรถที่ลึกซึ้งอย่างไรครับ

ท่านอาจารย์ สภาพธรรมมี กำลังปรากฏ รู้หรือเปล่าว่า เป็นธรรม แต่ละคำด้วย อย่าง นี้ ทุกข์ พูดได้ นี้ไหน เกิดแล้วดับแล้วเร็วมาก สุดที่จะประมาณได้ เพราะฉะนั้น ไม่ใช่เพียงตามคำว่า นี้ทุกข์ แต่นี้จริงๆ เดี๋ยวนี้เอง นี้ไหน แสดงว่า ปัญญาต้องเจริญจนกระทั่งสามารถรู้จักคำว่า นี้ ขณะนั้นกำลังมีลักษณะนั้นเท่านั้น ไม่มีลักษณะอย่างอื่นเลย นี้จริงๆ

เพราะฉะนั้น ในขณะนี้เห็น ดับแล้ว นี้ทุกข์ อันไหนดี ได้ยินก็ดับแล้ว ก็มีจริงๆ แล้วนี้ไหน

เพราะฉะนั้น จะเห็นได้ว่า การฟังธรรมจากประโยคสั้น ดูเหมือนสั้นๆ แต่ความละเอียดไม่เพียงพูดว่า นี้ทุกข์ แต่ขณะนั้นต้องมีลักษณะของสภาพธรรมที่ปรากฏกับสติ ต้องเป็นลักษณะ ไม่ใช่ชื่อ อย่างเสียง ไม่ใช่ได้ยิน ได้ยินเกิดแล้วดับไป เพราะฉะนั้น จะกล่าวว่า นี้ อันไหน นี้เสียง หรือนี้ได้ยิน กล่าวลอยๆ หรือไม่ต้องกล่าว แต่นี้จริงๆ เพราะเหตุว่าลักษณะนั้นปรากฏจริงๆ ที่จะรู้ว่า ทุกข์ เพราะเหตุว่าลักษณะนั้นเกิดแล้วดับ

เพราะฉะนั้น ทุกสิ่งทุกอย่างที่มีปรากฏเพียงชั่วคราว ลึกซึ้งทั้ง ๒ อริยสัจจะ คือ ทั้งทุกขอริยสัจจะ และสมุทัยอริยสัจจะ ลึกซึ้งเพราะเห็นยาก มีแต่ไม่เห็นตามความเป็นจริง เพราะความลึกซึ้ง แม้แต่คำว่า นี้ทุกข์ พูดได้ แต่เป็นผู้ตรงว่า นี้ไหน และเมื่อไร ถ้าขณะนั้นไม่มีลักษณะแท้ๆ ที่กำลังปรากฏเพราะสติรู้ลักษณะนั้น ไม่ใช่ปรากฏเหมือนปกติที่ไม่รู้เลย เพียงบอกว่า แข็งบ้าง เสียงบ้าง กลิ่นบ้าง แต่ไม่เข้าใจในลักษณะที่เป็นธรรม

เพราะฉะนั้น เวลาที่ใช้คำว่า “ธรรม” ก็ต้องเป็นธรรม จะเป็นอื่นไม่ได้ เพราะฉะนั้น ลักษณะของธรรมแต่หนึ่งซึ่งขณะนั้นปรากฏกับสติ จึงสามารถรู้จริงๆ ว่า ไม่ใช่สิ่งที่หมดไปแล้วหรือไม่ได้ปรากฏเลย แม้เกิดดับก็มีนิมิตที่ปรากฏให้รู้ได้ว่า เป็นสิ่งนั้น ไม่เป็นสิ่งอื่น

เพราะฉะนั้น การฟังธรรมก็เป็นบุญที่มีโอกาสได้ยินได้ฟังด้วยความละเอียด ไม่ใช่เผินๆ เพราะถ้าเผินๆ ไม่มีทางเข้าใจธรรมเลย ถ้าไม่เข้าใจ ก็ไม่ได้ละอะไรเลยจริงๆ เป็นแต่ชื่อ และเรื่องราว แต่พอเห็นความลึกซึ้งก็จะรู้ได้ แม้ลึกซึ้งก็ยังเห็นได้ด้วยปัญญาที่ได้อบรมจากการค่อยๆ เข้าใจขึ้น

เพราะฉะนั้น เป็นเรื่องละตลอดตั้งแต่ต้น และเป็นเรื่องรู้ และเข้าใจขึ้น เห็นยากแม้มีปรากฏ แต่ก็ลึกซึ้ง

เพราะฉะนั้น ต่อไปนี้ได้ยินคำว่า “นี้ทุกข์” รู้เลยว่าใครพูด มีปัญญาหรือไม่มีปัญญา มีปัญญาระดับไหน มีปัญญาระดับเรื่องราว ปริยัติ ฟังมา จำได้ อริยสัจมี ๔ ท่องได้ จำได้ ต่ถ้าจะกล่าวว่า นี้ทุกข์ แม้แต่เพียงคำเดียว ปัญญาระดับไหน ก็เป็นอีกเรื่องหนึ่ง ซี่งจะต้องเห็นความลึกซึ้งยิ่งขึ้นของธรรม ละเอียดขึ้นๆ ลึกซึ้งขึ้น ลึกซึ้งขึ้นไปเรื่อยๆ จนกว่าสภาพธรรมจะปรากฏ ก็ยังลึกซึ้งต่อไปอีก จนถึงวิปัสสนาญาณแต่ละขั้น ซึ่งจำแนกไว้โดยละเอียดตามความเป็นจริง แต่ถ้าไม่ได้อบรม สิ่งใดไม่เกิด ได้ยินแต่ชื่อ แล้วจะรู้ได้อย่างไรว่า ต่างกันตรงไหน