ระลึกลักษณะที่เป็นปรมัตถ์

รู้สึกว่า ปัญหาค้างใจมานานหรือเปล่าคะ หรือว่าเพิ่งจะเกิด เพราะว่าถ้าได้ฟังธรรมมานานก็คงจะได้ยินเรื่องของการเจริญสติปัฏฐาน แล้วก็สงสัยว่า ขณะที่กำลังรู้เรื่อง รู้สิ่งที่ปรากฏว่าเป็นอะไร ขณะนั้นจะเจริญสติปัฏฐานได้ไหม หรือว่าสติปัฏฐานจะเกิดได้ไหม ใช่ไหมคะ

ทีนี้ถ้าเราจะพูดถึงชีวิตประจำวันจริงๆ เพราะว่าหลายคนอาจจะฟังไม่ทัน หรือเรื่องทวารว่าแยกกันอย่างไร แต่ว่าพูดอย่างธรรมดาๆ อย่างนี้ โดยหลักที่ไม่ลืมว่า ถ้าไม่มีสภาพรู้ในโลกนี้เลย อะไรๆ ก็ปรากฏไม่ได้ทั้งนั้น ที่จะคิดว่าเป็นคน หรือที่จะเห็น หรือที่จะได้ยิน หรือที่เป็นเรื่องเป็นราวต่างๆ เป็นไปไม่ได้เลย ถ้าไม่มีสภาพรู้ อันนี้ถูกต้องไหมคะ

เพราะฉะนั้น ให้ทราบว่า เพราะมีสภาพรู้ เพราะฉะนั้น สภาพรู้เป็นธาตุที่รู้ทุกอย่าง ไม่มีอะไรเลยซึ่งจิตจะรู้ไม่ได้ แม้แต่นิพพาน ซึ่งไม่ได้เกิดขึ้น ไม่ใช่สี ไม่ใช่เสียง ไม่ใช่กลิ่น ไม่ใช่รส แต่จิตสามารถที่จะรู้แจ้งในลักษณะของสภาพนั้นได้ แสดงให้เห็นถึง สภาพซึ่งเป็นธาตุรู้สามารถที่จะรู้ได้ทุกอย่าง

เพราะฉะนั้น เมื่อเป็นธาตุรู้ที่รู้ทุกอย่าง ทางตา มีตาไว้สำหรับกระทบกับสี ตาไม่เห็น สีไม่เห็น แต่ธาตุรู้สามารถที่จะรู้สิ่งที่กำลังปรากฏทางตาเป็นอย่างไร สีสันวัณณะต่างๆ เป็นอย่างไร นี่คือสภาพของธาตุรู้ ซึ่งเราจะต้องศึกษาพิจารณาจนกว่าจะเข้าใจจริงๆ ถึงสภาพนี้ จนกระทั่งสามารถประจักษ์ได้ว่า ธาตุนี้มีจริงๆ แล้วเป็นธาตุที่สามารถจะรู้ได้ทุกอย่าง

ทางหู ถ้าไม่มีธาตุรู้เกิดขึ้น มีเสียงเพราะเหตุว่าถ้ามีของแข็งกระทบกัน เสียงก็เกิด แต่ถ้าไม่มีธาตุรู้เลย ไม่มีการได้ยินเลย เสียงก็เป็นเสียง แต่ว่าไม่มีใครได้ยิน ไม่มีธาตุรู้ เสียงนั้นก็ไม่ปรากฏกับธาตุรู้ เสียงไม่ปรากฏกับเสียงแต่ต้องปรากฏกับสภาพที่กำลังรู้ คือ ได้ยินเสียง

นี่แสดงให้เห็นถึงว่า เราต้องเข้าใจเรื่องสภาพรู้โดยถ่องแท้จริงๆ ว่า เป็นธาตุที่สามารถจะรู้ได้ทุกอย่าง ทางตาขณะที่กำลังเห็น ให้ทราบว่านี้คือกิจหนึ่ง ลักษณะหนึ่งของธาตุรู้ชนิดหนึ่ง ซึ่งสามารถที่จะเห็นสิ่งที่ปรากฏ ที่สิ่งอื่นจะไม่สามารถเห็นได้เลย สีเห็นสีไม่ได้ หรือว่าแข็งเห็นสีไม่ได้ รูปเห็นสีไม่ได้เลย ทางหู ธาตุรู้ก็สามารถรู้เสียง ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ ธาตุนี้สามารถที่จะคิดนึกเรื่องราวต่างๆ

นี่แสดงให้เห็นว่า เราทุกคนคิดทุกวัน แต่ลืมว่า ขณะนั้นที่กำลังคิด เป็นเพียงธาตุชนิดหนึ่งซึ่งคิด เป็นนามธาตุ ซึ่งสามารถที่จะรู้ในเรื่องราวต่างๆ ที่กำลังคิด เพราะจำ ไม่ว่าจะเห็นอะไร เราก็จำไว้ แล้วก็ยังคิดอีก แม้ฝันก็ยังเป็นความคิดในเรื่องที่ฝันด้วยความทรงจำ

นี่แสดงให้เห็นว่า ธาตุรู้ รู้จริงๆ รู้ตั้งแต่เกิดจนตาย เพราะฉะนั้น คำถามที่ว่า เวลาเห็นกับเวลาเห็นเป็นคน เป็นสัตว์ เป็นสิ่งของต่างๆ เป็นสติปัฏฐานได้ไหม ย่อมได้ แต่ต้องฟังให้ดีๆ ที่ว่ายอมได้ หมายความว่า ย่อมได้คือว่า ขณะที่กำลังรู้ว่าเป็นอะไรก็เป็นจิตที่รู้ รูปไม่สามารถจะรู้ได้เลย แต่ถ้ารู้ว่าเป็นคนนี้กำลังนั่งอยู่ที่นี้ ใครรู้ จิตหรือธาตุรู้ หรือสภาพรู้นั่นเองที่กำลังรู้อย่างนั้น

เพราะฉะนั้น ต้องเข้าถึงลักษณะของปรมัตถธรรม ซึ่งเมื่อเป็นธาตุรู้แล้ว ขณะที่กำลังคิดเรื่องต่างๆ กำลังเห็น ขณะนี้ทุกคนกำลังเห็น แล้วทุกคนก็ลบความคิดว่าเป็นคนนั้นคนนี้ออกไม่ได้ ที่จะลบออกไปไม่เห็นว่าเป็นโต๊ะ เป็นเก้าอี้ ไม่มีที่จะทำอย่างนั้นได้

เพราะฉะนั้น ความจริงเป็นอย่างไร ไม่ใช่ให้เปลี่ยน หรือไมใช่ให้ฝืน หรือว่าไม่ใช่ให้เข้าใจผิดไปอีกอย่างหนึ่ง แต่ให้รู้ว่าจิตซึ่งเป็นธาตุรู้ สามารถจะรู้ได้ทุกอย่าง นอกจากจะเห็นแล้ว จิตยังรู้ด้วยว่าสิ่งที่เห็นเป็นอะไร ขณะที่กำลังรู้ว่าเป็นอะไร นั่นคือจิตชนิดหนึ่ง

เพราะฉะนั้น ถ้าสติเกิดแล้วรู้ว่า ขณะนี้ที่เห็นเป็นสภาพของจิตชนิดหนึ่ง แล้วที่กำลังรู้ว่า สิ่งนั้นเป็นอะไร ก็คือจิตนั่นเองที่รู้ เพราะฉะนั้น ก็จะได้รู้ความจริงว่า ไม่ใช่เราที่รู้ แต่ว่าเป็นจิตชนิดหนึ่งซึ่งนึก หรือคิด หรือจำ ก็รู้ว่าสิ่งที่เห็นเป็นอะไร

เพราะฉะนั้น จะทำให้เราสามารถที่จะเข้าใจว่า นี่เป็นจิตทั้งหมด ไม่ว่าจะเห็น แล้วก็ไม่ได้คิดถึงรูปร่างสัณฐานเลย ก็เป็นจิต ไม่ว่าจะเห็นแล้วคิดว่า เป็นคนนั้น คนนี้ ก็เป็นจิต เพราะฉะนั้น สติปัฏฐาน คือ ระลึกลักษณะของจิตซึ่งเป็นธาตุรู้ทุกอย่าง ไม่ว่าจะทางตาหรือทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ แล้วก็ถ้าประกอบกับอธิบายเมื่อกี้นี้ที่แยกออกเป็นทางตากับทางใจ ก็จะยิ่งเห็นความละเอียด