อารัมมณาธิปติปัจจัย - อารัมมณูปนิสสยปัจจัย - อุปนิสัย

ในชีวิตประจำวันของแต่ละคนเป็นขบวนการของจิต เจตสิก รูป เกิดดับสืบต่อสะสมมาเนิ่นนานแสนโกฏิกัปป์ จนกระทั่งถึงขณะนี้

เพราะฉะนั้นจึงปรากฏว่า แต่ละบุคคลมีอุปนิสัยต่าง ๆ ตามปัจจัยต่าง ๆบางท่านก็มีอุปนิสัยคือ มีอารัมมณาธิปติปัจจัยและอารัมมณูปนิสสยปัจจัยในทางอกุศลมากเหลือเกิน เต็มไปด้วยโลภะในรูป ไม่พอ ในเสียงไม่พอในกลิ่นไม่พอในรสไม่พอ ในโผฏฐัพพะไม่พอ ไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล เป็นแต่ละขณะจิตซึ่งเกิดดับสะสมสืบต่อด้วยกำลังของปัจจัยต่างๆ

และสำหรับบางท่านซึ่งสะสมอุปนิสัยในทางกุศลมาบ้าง ก็ยังเป็นกุศลที่ต่างกัน เพราะเหตุว่าบางท่านเป็นผู้ที่ให้ทานสละวัตถุได้ แต่ยังไม่มีอารัมมณาธิปติปัจจัย หรืออารัมมณูปนิสสยปัจจัยทางฝ่ายมหากุศลญาณสัมปยุตต์ ซึ่งประกอบด้วยปัญญา

นี่ก็เป็นชีวิตประจำวันของแต่ละคนใช่ไหมคะซึ่งท่านผู้ฟังก็จะเห็นได้จากญาติสนิทมิตรสหายทั่ว ๆ ไป บางท่านก็มีกุศลศรัทธาในการให้ทาน แต่ไม่สนใจที่จะศึกษาธรรมที่จะให้เข้าใจในเหตุในผล เพราะฉะนั้นกุศลญาณวิปปยุตต์สำหรับท่านผู้นั้น ขณะใดที่เกิดขึ้นก็เป็นอารัมมณาธิปติปัจจัยและเป็นอารัมมณูปนิสสยปัจจัยทำให้กุศลจิตเกิดขึ้นในขณะนั้น

เพราะฉะนั้นแต่ละบุคคลนี้ก็จะทราบได้ว่าสภาพธรรมทั้งหลายไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคลจริงๆ แล้วแต่อธิปติปัจจัยบ้าง เห-ตุปัจจัยบ้างหรืออารัมมณาธิปติปัจจัยบ้างอารัมมณูปนิสสยปัจจัยบ้าง