จิตปรมัตถ์ เล่ม 3

“กามภพ” อุปมาเหมือนคอกโค ส่วน “อวิชชา” เป็นเหมือนเสาหลักที่คอกของลูกโค สังโยชน์ทั้ง ๑๐ คือ ทั้งโอรัมภาคิยสังโยชน์และอุทธัมภาคิยสังโยชน์ เป็นเหมือนเชือกสำหรับผูกลูกโคที่เสาหลัก และสัตว์ผู้เกิดแล้วในภพทั้ง ๓ เป็นเหมือนลูกโค

เพราะฉะนั้นก็ขออุปมาท่านทั้งหลายเหมือนกับลูกโค โดยนัยการแสดงธรรมของท่านพระสารีบุตร ซึ่งท่านกล่าวว่า

ชนทั้งหลายทำคอก แล้วก็ปักหลักเอาไว้ในคอก แล้วเอาเชือกผูกลูกโค แล้วก็ผูกไว้กับหลักในคอก แต่พอเชือกไม่พอ ก็จับหูของลูกโคบางตัว แล้วก็ต้อนเข้าไปในคอก แต่ว่าไม่ได้ผูก และเวลาที่ที่ว่างในคอกมีน้อย เต็มแล้ว ก็เอาหลักไปปักไว้ข้างนอกคอกอีก แล้วก็เอาเชือกผูกลูกโค แล้วก็ผูกไว้กับหลักข้างนอกคอก ถ้าเชือกไม่พอก็จับหูของลูกโค แล้วก็ปล่อยเอาไว้ ข้างนอกคอกนั้น