ปัจจัย ๒๔ เล่ม 2

เรื่องของปัจจัย ต้องแยกกับเรื่องของปัจจยุปบัน ถ้าจะเอาปัจจัยปนกับ ปัจจยุปบัน ก็จะเข้าใจสภาพธรรมคลาดเคลื่อน สภาพธรรมใดซึ่งเป็นปัจจัยทำให้สภาพธรรมอื่นเกิดขึ้น แต่ไม่ได้หมายความว่า สภาพธรรมอื่นซึ่งเกิดเพราะปัจจัยนั้นจะเป็นปัจจัยด้วย

แม้ว่าสหชาตปัจจัย ปัจจัยและปัจจยุปบันจะเกิดพร้อมกัน แต่ก็ต้องทราบว่า สภาพธรรมซึ่งเกิดพร้อมกัน คือ เป็นปัจจัยและปัจจยุปบันนั้น สภาพธรรมใด เป็นปัจจัย สภาพธรรมใด เป็นปัจจยุปบัน