ธรรมคืออะไร

“ตั้งแต่เกิดจนตาย พูดคำที่ไม่รู้จัก” ประโยคดังกล่าวเป็นเครื่องเตือนให้เป็นผู้ไม่ประมาทในการศึกษาพระธรรม เพราะจะไม่รู้ว่าพูดคำที่ไม่รู้จัก จนกว่าจะได้มีโอกาสฟังพระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง แม้แต่คำว่า ธรรม คือ อะไร คำถามนี้มีคำตอบต่างๆ กันไปตามความคิดความเห็นของแต่ละคนซึ่งไม่มีทางที่จะตรงตามความเป็นจริงได้เลย ถ้าไม่ได้ฟังพระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง

พระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงตลอด ๔๕ พรรษา แสดงความเป็นจริงของสภาพธรรมที่ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่เรา พระองค์ทรงใช้พยัญชนะหลากหลายมากมายในการแสดงพระธรรม เพื่อให้ผู้ได้ฟังเข้าใจลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏตามความเป็นจริง ธรรมซึ่งเป็นสิ่งที่มีจริงนั้น ไม่พ้นไปจากสิ่งที่มีจริงในชีวิตประจำวัน ไม่ว่าจะเห็น ได้ยินได้กลิ่น ลิ้มรส รู้สิ่งที่กระทบสัมผัสกาย และคิดนึก เป็นต้น ไม่ต้องไปแสวงหาธรรมที่ไหน เพราะธรรมนั้นมีจริงในชีวิตประจำวัน