แนวทางเจริญวิปัสสนา เล่ม ๓๓ ตอนที่ ๓๒๑ – ๓๓๐

ของจริง คือ ที่กำลังเห็นนี้เป็นแต่เพียงสภาพรู้ทางหนึ่ง อย่างหนึ่งเท่านั้น ในขณะที่กำลังเห็นแล้วระลึกได้ ซึ่งก่อนที่จะฟังเรื่องของสติปัฏฐาน ไม่เคยระลึกได้เลย แม้แต่ว่าธรรมทั้งหลายเป็นอนัตตา ก็อยู่ในตำรา อยู่ในพระไตรปิฎก แต่ว่าธรรมทั้งหลายเป็นอนัตตา หมายความถึงสภาพธรรมที่เป็นของจริง ที่กำลังปรากฏ และปรากฏอยู่แล้วเป็นปกติประจำวัน

เพราะฉะนั้น ผู้ที่ได้ยินได้ฟังเรื่องของการเห็นว่า ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน เรื่องของสิ่งที่กำลังปรากฏทางตาว่า ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน เมื่อฟังแล้ว การเป็นผู้ปฏิบัติอบรมปัญญา คือ ระลึกในขณะที่กำลังเห็นว่า ที่กำลังเห็นเป็นแต่เพียงสภาพธรรมอย่างหนึ่ง หรือว่าถ้ากำลังคิดนึก สติสังเกต สำเหนียก ระลึกได้ รู้ว่า ที่คิดนึกเป็นสภาพธรรมคนละอย่าง เพราะฉะนั้น สติก็เริ่มจะระลึกรู้ลักษณะสภาพธรรมที่กำลังดีใจบ้าง เป็นสุขบ้าง เป็นทุกข์บ้าง เป็นเสียงบ้าง เป็นได้ยินบ้าง หรือว่าเป็นคิดนึกต่าง ๆ บ้าง เป็นของจริงที่มีเป็นปกติ