แนวทางเจริญวิปัสสนา เล่ม ๔๙ ตอนที่ ๔๘๑ – ๔๙๐

บุคคลผู้ไม่ได้อบรมเจริญสติปัฏฐาน ลักษณะเป็นอย่างไร จิตใจที่ฟุ้งซ่าน กระสับกระส่าย แสดงออกทางวาจาได้ไหม จะพูดเรื่องอะไร ก็จากจิตใจที่ฟุ้งซ่านในเรื่องนั้น ถือตัว โลเล ปากกล้า พูดพร่ำเพรื่อ หลงลืมสติ ไม่มีสัมปชัญญะ มีจิตไม่ตั้งมั่น มีจิตไม่แน่นอน ไม่สำรวมอินทรีย์ เพราะฉะนั้น ก็เป็นผู้ที่พึงประมาณได้โดยง่ายจากคำพูดของบุคคลนั้นว่า เป็นผู้ที่หลงลืมสติ

สำหรับผู้ที่สำรวมอินทรีย์ มีสติตั้งมั่น มีสัมปชัญญะ จะสังเกตได้จากคำพูดเหมือนกัน เพราะฉะนั้น วันหนึ่งๆ ขณะใดที่ท่านหลงลืมสติ ท่านก็พอจะทราบว่า ท่านพูดเรื่องอะไรในขณะที่หลงลืมสตินั้น บางทีคำพูดประโยคเดียว ไม่มากเลย แต่ขณะนั้นก็แสดงถึงความหลงลืมสติแล้ว คือ เป็นคำพูดที่ถือตน หรือว่าโลเล หรือว่า ยกตนข่มบุคคลอื่น เป็นเรื่องธรรมที่มีอยู่เป็นปกติในชีวิตประจำวัน ซึ่งผู้ที่อบรมเจริญสติปัฏฐาน สามารถที่จะรู้ชัดถึงกิเลสของตนเอง ถึงความชั่วของตนเอง ถึงความเลวของตนเอง จึงจะละกิเลส ละความชั่วของตนเองได้ แต่ถ้าไม่รู้ ก็ยังคงสะสมความหลงลืมสติ การพูดพร่ำเพรื่อ โลเล และเป็นผู้ที่ปากกล้า ไม่มีสัมปชัญญะ ไม่สำรวมอินทรีย์ต่อไป