ปกิณณกธรรม เล่ม ๑๑

โดยการศึกษา รู้เลยทุกอย่างเป็นธรรมะ แต่ว่าสติยังไม่ได้ระลึกทุกอย่าง เพราะฉะนั้นจะเข้าใจจริงๆ ว่า ทุกอย่างเป็นธรรมะนี่ยังไม่ได้ นั่นเป็นขั้นปริยัติ แต่ที่จะเข้าใจว่า ทุกอย่างเป็นธรรมะจริงๆ ก็คือ เมื่อสติระลึกลักษณะของธรรมะแต่ละอย่าง จนกระทั่งปัญญาเจริญขึ้น แล้วก็ปรากฏสภาพของธรรมะซึ่งเป็นธรรมะ ไม่ใช่เรา แล้วก็อบรมเจริญต่อไปจนกระทั่งทุกอย่างเป็นธรรมะด้วย ไม่มีข้อสงสัยในลักษณะของนามธรรมและรูปธรรม ไม่ว่าจะทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ

อย่างกำลังเห็น ถ้าสติปัฏฐานไม่เกิด ไม่มีทางที่จะรู้ว่า นี่คือ ธาตุรู้ หรือสภาพรู้ ซึ่งก็เป็นลักษณะของสิ่งที่มีจริง แต่ว่าไม่มีรูปร่างใดๆ เลย ลองคิดถึงเวลาที่สภาพซึ่งเป็นธาตุรู้ ไม่มีอย่างอื่นเจือปนเลยปรากฏให้รู้ว่า นี่คือ ธาตุรู้ ต่างกับขณะที่กำลังมีทุกสิ่งทุกอย่าง หรือสิ่งที่ปรากฏทางตาก็กำลังปรากฏด้วย

เพราะฉะนั้น ปัญญาที่เป็นการอบรมเจริญสติปัฏฐาน ระลึก ศึกษาลักษณะของสภาพธรรม ต้องถึงขั้นปฏิเวธ คือ สภาพธรรมปรากฏตามความเป็นจริง เฉพาะกับปัญญาที่อบรมแล้ว ไม่มีทางที่ปัญญาซึ่งไม่อบรม จะไปรู้ความจริงของสภาพธรรมได้