แนวทางเจริญวิปัสสนา เล่ม ๖๕ ตอนที่ ๖๔๑ – ๖๕๐

ไม่ต้องหวังที่จะได้บรรลุมรรคผลนิพพานพร้อมฌานสมาบัติ นั่นเป็นผลเลิศ แต่ขั้นที่จะรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏเดี๋ยวนี้ ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจเพิ่มขึ้นบ้างหรือยัง เพราะนี่คือหนทาง ถ้าปัญญาไม่เพิ่มขึ้น ไม่เกิด ไม่มีทางที่จะได้บรรลุมรรคผลนิพพาน หรือบรรลุมรรคผลนิพพานพร้อมฌานสมาบัติเลย

เพราะฉะนั้น ไม่ควรที่จะกังวลถึงการที่จะได้บรรลุมรรคผลนิพพานพร้อมฌานสมาบัติหรือไม่ แต่ควรที่จะรู้ความสามารถของการสะสมของท่านเองว่า ท่านจะบรรลุปฐมฌานในชาตินี้ไหม ถ้าได้ บรรลุได้ ในขณะที่เจริญสมถภาวนาที่จะบรรลุปฐมฌาน นั้น ก็ไม่ได้สะสมปัญญาที่จะรู้แจ้งอริยสัจธรรม เพราะว่าไม่ได้สังเกต สำเหนียก ศึกษา รู้ในลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ เพราะฉะนั้น ต้องเริ่มศึกษา สังเกต สำเหนียก ระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏแต่ละขณะไป เพื่อละคลายความหวังหรือความปรารถนาทั้งหมด ไม่ว่าจะเป็นในเรื่องของการบรรลุฌานสมาบัติ หรือว่าบรรลุมรรคผลนิพพานพร้อมด้วยฌานสมาบัติ เพราะว่านั่นเป็นเรื่องของผล ซึ่งจะต้องมาจากเหตุ ข้อสำคัญที่สุด คือ ธรรมใด ๆ ก็ไม่สามารถที่จะดับกิเลสได้เป็นสมุจเฉท นอกจากปัญญาที่ได้อบรมและเพิ่มความรู้ในลักษณะของสภาพธรรมที่ปรากฏทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ โดยละเอียดขึ้น