แนวทางเจริญวิปัสสนา เล่ม ๖๘ ตอนที่ ๖๗๑ – ๖๘๐

สำหรับผู้ที่เจริญสติปัฏฐานแล้ว รู้ลักษณะของเมตตา รู้สภาพของจิตที่ประกอบ ด้วยเมตตา เพราะฉะนั้น ผู้ที่เจริญสติปัฏฐานไม่มีความเป็นตัวตนที่จะบังคับ แม้แต่ทาน หรือศีล หรือสมถะ เพราะมีความเข้าใจถูกต้องว่า สภาพธรรมแต่ละลักษณะเกิดขึ้นแล้วเพราะเหตุปัจจัย ไม่มีใครสามารถทำอะไรได้ นอกจากจะระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่ปรากฏตามปกติตามความเป็นจริง

เวลาที่กุศลขั้นทานเกิด ก็เกิดขึ้นโดยไม่ใช่ตัวตน แต่ว่ามีปัจจัยให้กุศลขั้นทานเกิดขึ้นเป็นไป ยับยั้งไม่ได้ที่จะให้ทานเกิดขึ้นในขณะนั้น เวลาที่กุศลขั้นศีลเกิดขึ้น ผู้ที่เจริญสติปัฏฐานก็รู้ว่าไม่ใช่ตัวตน เกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัยในขณะนั้น เวลาที่จิตสงบเกิดขึ้น ผู้นั้นก็รู้ว่ายับยั้งไม่ได้ ไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล แม้แต่ความสงบของจิตก็เกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย แม้แต่สติที่ระลึกตรงลักษณะในสภาพที่ไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล และปัญญารู้เพิ่มขึ้นจนกระทั่งถึงรู้ชัด ก็เป็นลักษณะของปัญญาที่รู้ ไม่ใช่ตัวตน