แนวทางเจริญวิปัสสนา เล่ม ๑๐๙ ตอนที่ ๑๐๘๑ – ๑๐๙๐

การศึกษาเรื่องปัจจัย จะต้องศึกษาถึงลักษณะของจิตแต่ละดวงซึ่งเกิดดับสืบต่อกัน ถ้ายังไม่ทราบว่า จิตดวงไหนเกิดและดับไป เป็นปัจจัยให้จิตดวงไหนเกิดต่อ ก็ไม่สามารถรู้ว่า ในจิตดวงก่อนซึ่งเกิดและดับไปเป็นปัจจัยอะไรที่จะทำให้จิตดวงต่อไปเกิดขึ้น เพราะฉะนั้น การที่จะรู้ปัจจัยของจิต จะต้องรู้ลักษณะของจิตแต่ละประเภท แต่ละดวง และจะรู้ว่าในจิตแต่ละประเภทแต่ละดวงนั้นเป็นปัจจัยอะไรแก่เจตสิกซึ่งเกิดร่วมกัน หรือว่าแก่สภาพของจิต เจตสิก ซึ่งจะเกิดในภายหลัง