แนวทางเจริญวิปัสสนา ครั้งที่ 350

ข้อความต่อไป จะมีประโยชน์กับชีวิตประจำวันของทุกท่าน

วิธุรบัณฑิตนั้น มีความดำริแห่งใจอันไม่หดหู่ ได้กล่าวกับบุตร ธิดา ญาติ มิตรและเพื่อนที่สนิทว่า

ดูกร ลูกรักทั้งหลาย ลูกทั้งหลายจงมานั่งฟังราชวัสดีธรรม อันเป็นเหตุให้บุคคลผู้เข้าไปสู่ราชสกุลได้ยศ

เป็นเรื่องชีวิตประจำวันของผู้ที่มีชีวิตอยู่ในสมัยนี้หรือเปล่า ที่จะต้องเกี่ยวข้องกับบุคคลทั้งหลายเหล่านี้

ข้อความต่อไปมีว่า

ผู้เข้าไปสู่ราชสกุล พระราชายังไม่ทรงทราบความสามารถ ย่อมไม่ได้ยศ ราชเสวกไม่ควรกล้าเกินไป ไม่ควรขลาดเกินไป ควรเป็นผู้ไม่ประมาทในกาลทุกเมื่อเมื่อใดพระราชาทรงทราบความประพฤติปกติ ปัญญา และความบริสุทธิ์ของราชเสวกนั้น เมื่อนั้น ย่อมทรงวางพระทัย และไม่ทรงรักษาความลับ

เฉพาะราชเสวกหรือเปล่า หรือว่าตัวท่านทุกคน ไม่ว่าจะอยู่ในสถานการณ์ใดๆ ทั้งสิ้น ไม่ควรกล้าเกินไป ไม่ควรขลาดเกินไป ควรเป็นผู้ไม่ประมาทในกาลทุกเมื่อ

ข้อความต่อไปมีว่า

ราชเสวกอันพระราชาไม่ตรัสใช้ ไม่พึงหวั่นไหวด้วยอำนาจฉันทาคติเป็นต้น ดังตราชูที่บุคคลประคองให้มีคันเสมอเที่ยงตรง ฉะนั้น ราชเสวกนั้นพึงอยู่ในราชสำนักได้ ราชเสวกพึงตั้งใจกระทำราชกิจทุกอย่างให้เสมอต้นเสมอปลาย เหมือนตราชูที่บุคคลประคองให้มีคันเสมอเที่ยงตรงดี ฉะนั้น ราชเสวกนั้นพึงอยู่ในราชสำนักนั้นได้

นี่ไม่ใช่สำหรับราชเสวกเท่านั้น ราชเสวกอันพระราชาไม่ตรัสใช้ ไม่พึงหวั่นไหวด้วยอำนาจฉันทาคติเป็นต้น บางเรื่องท่านผู้ฟังมีความห่วงใย มีความกังวล ใคร่ที่จะให้เป็นไปตามใจ ตามความห่วงใยของท่านผู้ฟังเอง แต่ถ้าบุคคลนั้นไม่ใช้ หรือไม่ไหว้วาน หรือว่าไม่ขอร้อง หรือว่าไม่ขอคำแนะนำ จะไม่มีประโยชน์เลยในการที่ท่านจะทำสิ่งที่ท่านคิดว่ามีประโยชน์ กับบุคคลที่ไม่เห็นประโยชน์ในสิ่งที่ท่านกระทำให้ เพราะฉะนั้น ข้อความทั้งหมด เป็นเรื่องที่ควรประพฤติปฏิบัติในชีวิตประจำวัน

ข้อความต่อไปมีว่า

ราชเสวกต้องเป็นคนฉลาดในราชกิจอันพระราชาตรัสใช้ กลางวัน หรือ กลางคืนก็ตาม ไม่พึงหวาดหวั่นในการกระทำราชกิจนั้นๆ ราชเสวกนั้นพึงอยู่ในราชสำนักได้ ทางใดที่เขาตกแต่งไว้เรียบร้อยดี สำหรับเสด็จพระราชดำเนิน ถึงพระราชาทรงอนุญาต ราชเสวกก็ไม่ควรเดินโดยทางนั้น ราชเสวกนั้นพึงอยู่ในราชสำนักได้

นี่เป็นเรื่องของขนบธรรมเนียมประเพณีที่ทุกคนประพฤติปฏิบัติตามได้ ในเมื่อเป็นสิ่งที่ควร

ข้อความต่อไปมีว่า

ราชเสวกไม่พึงบริโภคสมบัติที่น่าใคร่ทัดเทียมกับพระราชาในกาลไหนๆ ควรเดินหลังในทุกสิ่งทุกอย่าง ราชเสวกนั้นพึงอยู่ในราชสำนักนั้นได้

ราชเสวกไม่ควรใช้สอยประดับประดาเสื้อผ้า มาลา เครื่องลูบไล้ทัดเทียมกับพระราชา ไม่พึงประพฤติอากัปกริยา หรือพูดจาทัดเทียมกับพระราชา ควรทำอากัปกิริยาเป็นอย่างหนึ่ง ราชเสวกนั้นพึงอยู่ในราชสำนักได้

เมื่อพระราชาทรงพระสำราญอยู่กับหมู่อำมาตย์ อันพระสนมกำนัลในเฝ้าแหนอยู่ เสวกามาตย์เป็นคนฉลาด ไม่พึงการทอดสนิทแม้ในข้าสนมกำนัลใน ราชเสวกไม่ควรเป็นคนฟุ้งซ่าน ไม่คะนองกาย วาจา มีปัญญาเครื่องรักษาตน สำรวมอินทรีย์ สมบูรณ์ด้วยการตั้งใจไว้ดี ราชเสวกนั้นพึงอยู่ในราชสำนักได้

ราชเสวกไม่ควรเล่นหัว เจรจาปราศรัยในที่ลับกับพระสนมกำนัลใน ไม่ควรถือเอาทรัพย์จากพระคลังหลวง ราชเสวกนั้นพึงอยู่ในราชสำนักได้

ราชเสวกไม่พึงเห็นแก่การหลับนอนมากนัก ไม่พึงดื่มสุราจนเมามาย ไม่พึงฆ่าเนื้อในสถานที่พระราชทานอภัย ราชเสวกนั้นพึงอยู่ในราชสำนักได้

ราชเสวกไม่พึงขึ้นร่วมพระตั่ง ราชบัลลังก์ พระราชอาสน์ เรือ และรถพระที่นั่งด้วยอาการทะนงตนว่า เป็นคนโปรดปราน ราชเสวกนั้นพึงอยู่ในราชสำนักได้

ราชเสวกต้องเป็นผู้มีปัญญาเครื่องพิจารณา ไม่ควรเฝ้าให้ไกลนัก ใกล้นัก ควรยืนเฝ้าพอให้ท้าวเธอทอดพระเนตรเห็นถนัด ในสถานที่ๆ พอจะได้ยินพระราชดำรัสเบื้องพระพักตร์ของพระราชา ราชเสวกไม่ควรทำความวางใจว่า พระราชาเป็นเพื่อนของเรา พระราชาเป็นคู่กันกับเรา พระราชาทั้งหลายย่อมทรงพระพิโรธได้เร็วไว เหมือนนัยน์ตาอันผงกระทบ ราชเสวกไม่ควรถือตัวว่าเป็นนักปราชญ์ราชบัณฑิต พระราชาทรงบูชา ไม่ควรเพ็ดทูลถ้อยคำหยาบคายกับพระราชาซึ่งประทับอยู่ในราชบริษัท

เป็นเรื่องของวจีสุจริต ซึ่งก็มีการควร และไม่ควร ในขณะใด อย่างไร

ข้อความต่อไปมีว่า

ราชเสวกผู้ได้รับพระราชทานพระทวารเป็นพิเศษ ก็ไม่ควรวางใจในพระราชาทั้งหลาย พึงเป็นผู้สำรวมดำรงตนไว้เพียงดังไฟ ราชเสวกนั้นพึงอยู่ในราชสำนักได้

พระเจ้าอยู่หัวจะทรงยกย่องพระราชโอรสหรือพระราชวงศ์ ด้วยบ้าน นิคม แว่นแคว้น หรือชนบท ราชเสวกควรนิ่งดูก่อน ไม่ควรเพ็ดทูลคุณหรือโทษ

ข้อนี้ ถึงแม้ว่าจะไม่ใช้กับราชเสวก หรือพระราชา แต่จะใช้กับวงศาคณาญาติได้ไหม ก็ได้ เมื่อเวลาที่บุคคลใดจะมอบสิ่งหนึ่งสิ่งใดให้กับญาติมิตรสหาย ก็ไม่ควรเพ็ดทูลคุณหรือโทษ

ข้อความต่อไปมีว่า

พระราชาจะทรงปูนบำเหน็จรางวัลให้แก่กรมช้าง กรมม้า กรมรถ กรมเดินเท้าตามความชอบในราชการของเขา ราชเสวกไม่ควรทัดทานเขา ราชเสวกนั้นพึงอยู่ในราชสำนักได้

ราชเสวกผู้เป็นนักปราชญ์ พึงโอนไปเหมือนคันธนู แล้วพึงไหวไปตามเหมือนไม้ไผ่ ไม่ควรทูลทัดทาน ราชเสวกนั้นพึงอยู่ในราชสำนักได้

ราชเสวกพึงเป็นผู้มีท้องน้อยเหมือนคันธนู พึงเป็นผู้ไม่มีลิ้นเหมือนปลา พึงเป็นผู้รู้จักประมาณในโภชนะ มีปัญญาเครื่องรักษาตน แกล้วกล้า ราชเสวกนั้นพึงอยู่ในราชสำนักได้

ข้อความต่อไปมีว่า

ราชเสวกไม่พึงสัมผัสหญิงนัก ซึ่งเป็นเหตุให้สิ้นเดช ผู้สิ้นเดชย่อมได้ประสบโรคไอมองคร่อ ความกระวนกระวาย ความอ่อนกำลัง ราชเสวกไม่ควรพูดมากเกินไป ไม่ควรนิ่งทุกเมื่อ เมื่อถึงเวลาพึงเปล่งวาจาพอประมาณ ไม่พร่ำเพรื่อ เป็นคนไม่มักโกรธ ไม่กระทบกระเทียบ เป็นคนพูดจริง อ่อนหวาน ไม่ส่อเสียด ไม่ควรพูดถ้อยคำเพ้อเจ้อ ราชเสวกนั้นพึงอยู่ในราชสำนักได้

ท่านผู้ฟังเองก็ควรจะเป็นอย่างนี้ไหม ไม่ควรพูดมากเกินไป ไม่ควรนิ่งทุกเมื่อ เมื่อถึงเวลาพึงเปล่งวาจาพอประมาณ ไม่พร่ำเพรื่อ เป็นคนไม่มักโกรธ ไม่กระทบ กระเทียบ เป็นคนพูดจริง อ่อนหวาน ไม่ส่อเสียด ไม่ควรพูดถ้อยคำเพ้อเจ้อ

ถ้าไม่เจริญสติปัฏฐาน จะเป็นอย่างนี้ได้ไหม สติไม่เกิด พูดมากเกินไปเสียแล้วหรือว่าสิ่งที่ควรพูดก็นิ่งเสีย หรือว่าเป็นคนที่มักโกรธ ถ้าสติไม่เกิดก็จะเป็นคนที่มักโกรธต่อไป หรือว่าในขณะนั้นก็อาจจะเป็นผู้ที่กระทบกระเทียบบุคคลอื่น แต่ถ้าสติเกิดรู้ว่าเป็นอกุศล เป็นสิ่งที่ไม่สมควร เพราะฉะนั้น ก็วิรัติการที่จะกระทบกระเทียบบุคคลอื่นได้ นี่เป็นคุณของสติ และจะเกิดขึ้นได้สำหรับผู้ที่มีปกติอบรมเจริญสติปัฏฐาน

ข้อความต่อไปมีว่า

ราชเสวกพึงเลี้ยงดูมารดาบิดา พึงประพฤติอ่อนน้อมต่อผู้เจริญในสกุล มีวาจาอ่อนหวาน กล่าววาจากลมเกลี้ยง ราชเสวกนั้นควรอยู่ในราชสำนักได้

ราชเสวกพึงเป็นผู้ได้รับแนะนำดีแล้ว มีศิลปะ ฝึกฝนแล้ว เป็นผู้ทำประโยชน์ เป็นผู้คงที่ อ่อนโยน ไม่ประมาท สะอาดหมดจด เป็นคนขยัน ราชเสวกนั้นควรอยู่ในราชสำนักได้

ราชเสวกพึงเป็นผู้มีความประพฤติอ่อนน้อม มีความเคารพยำเกรงในท่านผู้เจริญ เป็นผู้สงบเสงี่ยม มีการอยู่ร่วมเป็นสุข ราชเสวกนั้นควรอยู่ในสำนักได้

ราชเสวกพึงเว้นให้ห่างไกลซึ่งทูต ที่ส่งมาเกี่ยวด้วยความลับ พึงดูแลแต่เจ้านายของตน ไม่ควรพูดเรื่องลับในสำนักของพระราชาอื่น ราชเสวกพึงเข้าหาสมาคมกับสมณะ และพราหมณ์ผู้มีศีล เป็นพหูสูตโดยเคารพ ราชเสวกนั้นควรอยู่ในราชสำนักได้

ราชเสวกเมื่อได้เข้าหาสมาคมกับสมณะ และพราหมณ์ผู้มีศีล เป็นพหูสูตแล้ว พึงสมาทานรักษาอุโบสถศีลโดยเคารพ ราชเสวกนั้นควรอยู่ในราชสำนักได้

ไม่ใช่เพียงเข้าไปหาเฉยๆ แต่ต้องเจริญกุศลให้ยิ่งขึ้น นอกจากนั้นมีข้อความว่า

ไม่ควรตั้งบุตรธิดา พี่น้อง หรือวงญาติ ผู้ไม่ตั้งอยู่ในศีลให้เป็นใหญ่ เพราะคนเหล่านั้นเป็นคนพาล ไม่จัดว่าเป็นพี่น้อง คนเหล่านั้นเป็นเหมือนคนที่ตายไปแล้ว แต่เมื่อเขาเหล่านั้นมาหาถึงสำนัก ก็ควรให้ผ้านุ่ง ผ้าห่ม และอาหาร ควรตั้งพวกทาส หรือกรรมกรผู้ตั้งมั่นอยู่ในศีล เป็นคนขยันหมั่นเพียร ให้เป็นใหญ่

เป็นเรื่องชีวิตประจำวัน ที่บางท่านอาจจะไม่ทราบว่า ควรจะปฏิบัติอย่างไรกับญาติ มิตรสหายของท่านที่ไม่ตั้งอยู่ในศีล ซึ่งถ้าบุคคลเหล่านั้นเป็นผู้ที่ไม่ตั้งอยู่ในศีลท่านก็ไม่ควรที่จะตั้งให้บุคคลเหล่านั้นเป็นใหญ่ เพราะเหตุว่าบุคลเหล่านั้นเป็นพาล ไม่จัดว่าเป็นพี่น้อง ถ้าเป็นพาลก็ย่อมนำแต่ความเดือดร้อน หรือว่าสิ่งที่เป็นโทษต่างๆ มาให้ เพราะฉะนั้น คนเหล่านั้นถึงแม้ว่าจะเป็นญาติ ก็เหมือนคนที่ตายไปแล้ว แต่ว่าเมื่อเขาเหล่านั้นมาหาถึงสำนัก ก็ควรให้ผ้านุ่ง ผ้าห่ม และอาหาร

เมื่อวิธุรบัณฑิตกล่าวสั่งสอนบุตรธิดาแล้ว ก็ได้ไปกับปุณณกยักษ์ถึงสำนักของท้าววรุณนาคราช เมื่อท่านไปถึงสำนักของท่านท้าววรุณนาคราชแล้ว ท่านเป็นผู้ที่มีจิตใจไม่หวั่นไหวเลย เพราะเหตุว่า ท่านเป็นผู้ที่มีปัญญา และเป็นผู้ที่เจริญกุศลเพราะฉะนั้น ก็ไม่หวั่นกลัวต่ออกุศล ซึ่งเมื่อท่านได้ไปเฝ้าท้าววรุณนาคราช ท่านไม่อภิวาทท้าววรุณนาคราชทั้งๆ ที่เป็นพระราชา เป็นใหญ่ แต่ก็ไม่ไหว้ ซึ่งเป็นสิ่งที่แปลกพระทัยของท้าววรุณนาคราชมาก ท้าววรุณนาคราชก็ตรัสถามว่า

ท่านวิธุรบัณฑิตนั้น เป็นผู้ถูกภัย คือ ความตาย คุกคามแล้ว เป็นผู้ไม่กลัว และไม่อภิวาท อาการเช่นนี้ดูเหมือนจะไม่มีแก่ผู้มีปัญญา

คือ คนฉลาดทำอะไรก็ควรทำถูกในกาลเทศะและเหตุผล แต่เพราะเหตุใด วิธุรบัณฑิตซึ่งเป็นผู้ที่มีปัญญากลับไม่อภิวาทพระราชา ซึ่งเหมือนกับการกระทำของบุคคลผู้ไม่มีปัญญา

วิธุรบัณฑิตได้กราบทูลว่า

นักโทษประหารไม่พึงกราบไหว้เพชรฆาต หรือเพชรฆาตก็ไม่พึงให้นักโทษประหารกราบไหว้ตน อย่างไรหนอนรชนจะพึงกราบไหว้บุคคลผู้ปรารถนาจะฆ่าตนและผู้ปรารถนาจะฆ่าเขาจะพึงให้บุคคลที่ตนพึงจะฆ่ากราบไหว้ตนอย่างไรเล่า กรรมนั้นย่อมไม่สำเร็จประโยชน์เลย

เป็นเรื่องของการที่ควรอ่อนน้อมต่อกุศลธรรม ไม่ใช่ต่ออกุศลธรรม

เพราะฉะนั้น ถ้าจิตใจของใครขณะนี้เป็นอกุศล และต้องการที่จะให้บุคคลอื่นกราบไหว้ แสดงความนอบน้อมในอกุศล ผู้ที่เป็นบัณฑิตย่อมจะไม่กระทำการนอบน้อมต่ออกุศลธรรม ด้วยเหตุนี้ เมื่อวิธุรบัณฑิตรู้ว่าพระราชามีความปรารถนาที่จะฆ่าตน เพราะฉะนั้น ก็ไม่อภิวาท เพราะว่าจิตที่คิดจะฆ่า หรือจิตที่คิดจะประหารบุคคลอื่นนั้นเป็นอกุศลจิต

พระราชาทรงเห็นด้วยกับถ้อยคำของบัณฑิตนั้น วิธุรบัณฑิตได้แสดงธรรมแก่ท้าววรุณนาคราช โดยได้กราบทูลถามว่า วิมาน ความสุข ความสบายทั้งหมดที่ท้าววรุณนาคราชได้นี้ มาจากไหน

ท้าววรุณนาคราชได้ตรัสว่า

เราและภรรยาเมื่อยังอยู่ในมนุษย์โลก เป็นผู้มีศรัทธา เป็นทานบดี ในครั้งนั้น เรือนของเราเป็นดังบ่อน้ำของสมณพราหมณ์ทั้งหลาย และเราได้บำรุงสมณพราหมณ์ให้อิ่มหนำสำราญ เราทั้งสองได้ถวายทาน คือ ดอกไม้ ของหอม เครื่องลูบไล้ เครื่องประทีป ที่นอน ที่พักอาศัย ผ้านุ่ง ผ้าห่ม ผ้าปูนอน ข้าว และน้ำโดยเคารพทานที่ได้ถวายโดยเคารพนั้น เป็นวัตรของเรา และการสมาทานวัตรนั้น เป็นพรหมจรรย์ของเรา

ดูกร ท่านผู้เป็นปราชญ์ ฤทธิ์ ความรุ่งเรือง กำลังกาย ความเพียร การเกิดในนาคพิภพ และวิมานใหญ่ของเรานี้ เป็นวิบากแห่งวัตรและพรหมจรรย์นั้น อันเราประพฤติดีแล้ว

ผู้ที่ฉลาด เมื่อได้ย้อนระลึกถึงบุญของตนเองที่ได้กระทำไว้ในอดีต ที่เป็นเหตุให้ได้ผลที่น่ารื่นรมย์พอใจต่างๆ ก็ทำให้ระลึกได้ว่า ไม่ควรที่จะฆ่าผู้ที่เป็นบัณฑิต

ดังนั้น ท้าววรุณนาคราชก็ได้พาวิธุรบัณฑิตไปเฝ้าพระชายา คือ พระนาง วิมลา วิธุรบัณฑิตก็ไม่อภิวาทเช่นเดิม (ข้อความซ้ำเหมือนกัน) และวิธุรบัณฑิตก็ได้แสดงธรรมแก่พระนางวิมลาด้วย ซึ่งเมื่อพระนางได้เข้าใจธรรม ได้เห็นคุณและโทษของกุศลและอกุศลกรรม ได้ระลึกถึงบุญในอดีตที่ได้กระทำไว้ ที่ทำให้ได้รับรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ และวิมานที่น่ารื่นรมย์

พระนางวิมาลาได้ตรัสว่า

ปัญญานั่นเองเป็นหทัยของบัณฑิตทั้งหลาย เราทั้งสองนั้นยินดีด้วยปัญญาของท่านยิ่งนัก

และได้ส่งวิธุรบัณฑิตกลับคืนไปสู่แคว้นกุรุรัฐในวันนั้น

เป็นสิ่งที่เห็นได้ว่า ปัญญา ความรู้ว่า อะไรเป็นกุศล อะไรเป็นอกุศลนั้น ย่อมสามารถทำให้ผู้ที่ดำเนินชีวิตในทางกุศลพ้นภัยได้

ข้อความตอนท้ายของวิธุรชาดกมีว่า

เมื่อพระราชาได้วิธุรบัณฑิตกลับคืนแล้ว ทรงปลาบปลื้มโสมนัสอย่างยิ่ง ยิ่งกว่าที่จะได้สิ่งอื่นใด พระราชาตรัสว่า

มีต้นไม้ต้นหนึ่ง เกิดริมประตูวังของเรา ลำต้นประกอบด้วยปัญญา กิ่งแล้วด้วยศีล ต้นไม้นั้นตั้งอยู่ในอรรถและธรรม มีผลเต็มไปด้วยเบญจโครส ดารดาษไปด้วยช้าง ม้า และโค เมื่อมหาชนทำการบูชาต้นไม้นั้น เล่นเพลินอยู่ด้วยการฟ้อนรำ ขับร้อง และดนตรี มีบุรุษมาไล่เสนาที่ยืนแวดล้อมต้นไม้นั้นให้หนีไป แล้วถอนต้นไม้ไป ต้นไม้นั้นกลับมาตั้งอยู่ที่ประตูวังของเราตามเดิม

วิธุรบัณฑิต เช่นกับต้นไม้ใหญ่นี้ กลับมาสู่ที่อยู่ของตนแล้ว ท่านทั้งหลายจงกระทำการเคารพนอบน้อมแก่ต้นไม้ คือ วิธุรบัณฑิตนี้เถิด ขอเชิญอำมาตย์ผู้มีความปลื้มใจด้วยยศที่ได้เพราะอาศัยเราทุกๆ ท่านเทียว จงแสดงจิตของตนให้ปรากฏในวันนี้ ท่านทั้งหลายจงกระทำบรรณาการให้มาก จงกระทำการเคารพนบนอบแก่ต้นไม้ คือ วิธุรบัณฑิตนี้ สัตว์เหล่าใดเหล่าหนึ่งที่ถูกผูกไว้ และที่ถูกขังไว้ ซึ่งมีอยู่ในแว่นแคว้นของเรา จงปล่อยไปให้หมด วิธุรบัณฑิตหลุดพ้นจากเครื่องผูก ฉันใด สัตว์เหล่านั้นก็จงหลุดพ้นจากเครื่องผูก ฉันนั้น

ต่อจากนั้นก็เป็นการที่จะให้ประชาชนทั้งหลาย ได้มารื่นเริงยินดีด้วยการที่ วิธุรบัณฑิตได้กลับมาสู่พระนครอีกครั้งหนึ่ง ซึ่งประชาชนทั้งหลายต่างก็มีจิตโสมนัส พากันโบกผ้าขาว โห่ร้องขึ้นเสียงอึงมี่ ด้วยประการฉะนี้แล

นี่เป็นข้อความธรรมที่พระผู้มีพระภาคทรงแสดง ไม่อยากให้ท่านผู้ฟังผ่านสิ่งที่ท่านควรจะได้พิจารณา ซึ่งเป็นสิ่งที่เป็นประโยชน์ในการดำเนินชีวิตของท่านเองในทางกุศลยิ่งขึ้น เพราะฉะนั้น ไม่ว่าท่านจะเป็นบุคคลใดก็ตาม มีชีวิตอย่างไรก็ตาม ธรรมย่อมเกื้อกูลท่านทั้งสิ้น

สำหรับเรื่องของศีล ๕

ศีลข้อที่ ๑ ได้แก่ การงดเว้น ละเว้นการฆ่าสัตว์ที่มีชีวิต ท่านยังล่วงศีลข้อนี้บ้างหรือเปล่า มีหลายท่านที่ต้องการจะดำเนินชีวิตในทางสุจริต ในทางสัมมาอาชีพ ซึ่งท่านก็มีพระรัตนตรัยเป็นสรณะ แต่ก็อาจจะมีเหตุการณ์ที่ท่านล่วงศีล เป็นทุจริต หรือแม้ว่าท่านอาจจะมีชีวิตในทางมิจฉาอาชีวะ เป็นอาชีพที่ทุจริต ไม่สุจริตก็ตาม พระธรรมของพระผู้มีพระภาคที่ได้ทรงแสดงไว้ ก็เกื้อกูลไม่ให้กรรมของท่านเป็นกรรมที่หนัก และได้รับผลที่สาหัส ทนทุกข์ทรมานมาก แต่ว่าจะเกื้อกูลให้กรรมนั้นผ่อนคลาย เบาลง รวมทั้งบุคคลที่ได้รับการเบียดเบียนจากท่านด้วย พระธรรมของพระผู้มีพระภาคก็จะทำให้บุคคลที่ได้รับการเบียดเบียนนั้น ได้รับการเบียดเบียนที่ลดน้อยลง