(อาพาธปลิโพธ)

ขอกล่าวถึงเรื่องโรคอีก คือ โรคกายและโรคใจ ท่านที่มีโรคทางกายอาจจะไม่ประมาทแล้ว เพราะเหตุว่าเวลาที่เจ็บไข้ได้ป่วยก็ไม่ทราบแน่ว่า จะมีอันเป็นไปต้องพลัดพรากจากโลกนี้แล้วหรือยัง ก็เกิดความไม่ประมาท เจริญสติพิจารณาธรรมได้ เพราะเหตุว่าเห็นภัยคือ โรค แต่ท่านที่ยังแข็งแรงดีก็ไม่ควรจะประมาทเหมือนกัน เพราะเหตุว่าถึงแม้ว่าท่านจะไม่มีโรคกาย แต่มีโรคใจมาก กิเลสนี้มีมากทีเดียว ในวัฏฏะที่เนิ่นนาน ยาวนานมาจนกระทั่งถึงเดี๋ยวนี้ ถ้าตราบใดยังไม่เจริญปัญญาเพื่อจะละคลายกิเลส ดับกิเลสให้หมดแล้ว กิเลสซึ่งเป็นโรคใจนี้ก็จะพอกพูนมากขึ้นๆ ยากแก่การละยิ่งขึ้น เพราะฉะนั้น ผู้ที่เข้าใจถูกก็จะเป็นผู้ไม่ประมาท

อังคุตตรนิกาย จตุกนิบาต จตุตถปัณณาสก์ อินทริยวรรคที่ ๑ มีข้อความว่า

ดูกร ภิกษุทั้งหลาย โรค ๒ อย่างนี้ ๒ อย่างเป็นไฉน คือ โรคทางกาย ๑ โรคทางใจ ๑

ดูกร ภิกษุทั้งหลาย สัตว์ทั้งหลายผู้ปฏิญาณความไม่มีโรคด้วยโรคทางกาย ตลอดปี ๑ บ้าง ๕ ปีบ้าง ๑๐ ปีบ้าง ๒๐ ปีบ้าง ๓๐ ปีบ้าง ๔๐ ปีบ้าง ๕๐ ปีบ้าง ผู้ปฏิญาณความไม่มีโรค แม้ยิ่งกว่า ๑๐๐ ปีบ้าง มีปรากฏ

ดูกร ภิกษุทั้งหลาย สัตว์เหล่าใดปฏิญาณความไม่มีโรคทางใจแม้ครู่หนึ่ง สัตว์เหล่านั้นหาได้ยากในโลก เว้นจากพระขีณาสพ

จริงหรือไม่ วันหนึ่งๆ ได้ยิน ได้กลิ่น ใครทราบบ้างว่ามีโรคอะไร โลภะ เป็นโรคไหม โทสะ เป็นโรคไหม ที่เรากำลังเห็นเดี๋ยวนี้ ความจริงจักขุวิญญาณซึ่งเกิดขึ้นเห็นสี เกิดขึ้นขณะเดียวแล้วก็ดับ แล้วจิตอื่นก็เกิดต่อ แต่ปรากฏเหมือนกับว่า เห็นอยู่ตลอดเวลา จักขุวิญญาณเกิดขณะเดียว ดับไป จิตอื่นเกิดขณะเดียว ดับไป โลภมูลจิตเกิด ๗ ขณะ หรือถ้าเป็นโทสมูลจิตก็เกิด ๗ ขณะ หรือถ้าเป็นโมหมูลจิตก็เกิด ๗ ขณะ เพราะฉะนั้น กำลังเห็นวันหนึ่งๆ ได้ยินวันหนึ่งๆ ได้กลิ่นวันหนึ่งๆ แล้วสติไม่เกิดขึ้นระลึกรู้ลักษณะของนามและรูป โรคทางใจจะทับถมทวีคูณมากสักเท่าไรในภพหนึ่ง ชาติหนึ่ง เพราะฉะนั้น พระผู้มีพระภาคจึงตรัสว่า

ดูกร ภิกษุทั้งหลาย สัตว์เหล่าใดปฏิญาณความไม่มีโรคทางใจแม้ครู่หนึ่ง สัตว์เหล่านั้นหาได้ยากในโลก เว้นจากพระขีณาสพ

พระขีณาสพ คือ พระอรหันต์ ซึ่งไม่มีโมหมูลจิต ไม่มีอกุศลจิตใดๆ เกิด เพราะเหตุว่าท่านดับเชื้อของอกุศลแล้ว

โรคทางใจน่ากลัวไหม โดยมากกลัวโรคทางกาย แต่ที่โรคทางกายจะมีได้ ก็เพราะเหตุว่ายังมีกิเลสคือโรคทางใจ ถ้าดับกิเลสหมดแล้ว ไม่มีการเกิด ไม่มีนามไม่มีรูป จะมีโรคทางกายได้อย่างไร แต่โรคทางกายที่หวาดกลัวกันมาก เป็นห่วงวิตกกังวลทุกข์ร้อน มูลเหตุมาจากโรคทางใจ ถ้าโรคทางใจ คือ กิเลสยังมีแล้ว โรคทางกายนั้นไม่หมด ก็จะยังมีภพมีชาติ มีการที่จะได้ประสบกับความทุกข์กายอยู่เรื่อยๆ เพราะฉะนั้น ก็ควรที่จะเห็นโทษเห็นภัยของโรคทางใจ

ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...

แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 63

หัวข้อที่เกี่ยวข้อง ...

อาพาธปลิโพธ ความกังวลห่วงใยในเรื่องของโรคภัยไข้เจ็บ

เรื่องของปลิโพธ ความกังวล ความห่วงใย