บางท่านเชื่อว่า เมื่อเขาพิจารณานามและรูปและรู้ว่านี้นามเกิดขึ้นเพราะรูปนั้น และรูปนั้นเกิดขึ้นเพราะนามนั้น นั่นคือวิปัสสนาญาณขั้นที่ 2 ได้เกิดขึ้นแล้ว ซึ่งโดยชื่อคือ ปัจจยปริคหญาณ ความเข้าใจที่รู้ถูกในความเป็นปัจจัย แต่ว่า เมื่อวิปัสสนาญาณขั้นแรก นามรูปปริจเฉทญาณ ยังไม่ได้เกิดขึ้น วิปัสสนาญาณขั้นถัดไปก็ไม่สามารถจะเกิดขึ้นได้ด้วย เมื่อวิปัสสนาญาณขั้นแรกเกิดขึ้นแล้ว ผู้นั้นจะไม่เข้าใจคลาดเคลื่อนว่ามีวิปัสสนาญาณ เมื่อไม่มีวิปัสสนาญาณ เมื่อวิปัสสนาญาณเกิดขึ้นแล้ว ผู้นั้นเข้าใจความเป็นอนัตตาของวิปัสสนาญาณนั้น และผู้นั้นจะรู้ว่าวิปัสสนาญาณเกิดขึ้นเพราะปัจจัย ผู้นั้นจะรู้ว่าองค์ธรรมของมรรคมีองค์ 8 นั้นได้อบรมเจริญถึงระดับที่วิปัสสนาญาณสามารถเกิดขึ้นได้ วิปัสสนาญาณสามารถที่จะเกิดขึ้นได้เมื่อมีปัจจัยที่ถูกต้องได้สะสมมาแล้วคือสติปัฏฐานที่ศึกษา สังเกต พิจารณาความจริงในนามและรูปตามที่ปรากฏด้วยความเป็นปรกติในชีวิตประจำวันซ้ำแล้วซ้ำเล่า เพื่อที่ว่าปัญญาจะสามารถคมกล้าขึ้น

บางท่านที่ไม่รู้แม้ความต่างกันระหว่างลักษณะของนามและรูปอาจจะเข้าใจคลาดเคลื่อนว่าเขาได้ถึงวิปัสสนาญานที่ 3 แล้ว สัมสนญาน คือความเข้าใจการเกิดดับอย่างรวดเร็ว อาจจะคิดว่าเขาได้รู้แจ้งการเกิดดับอย่างรวดเร็วของนามหนึ่ง ที่เกิดขึ้นหลังจากธรรมอื่นๆ ที่ดับไป และนั่นคือวิปัสสนาญานที่ 3 แต่ว่าถ้าบุคคลนั้นไม่ได้อบรมเจริญสติปัฏฐาน และไม่ได้ระลึกรู้ลักษณะความต่างกันของนามประเภทต่างๆ ที่ปรากฏเลย เขาจะไม่รู้นามว่าเป็นธาตุที่รู้ เขาอาจจะเชื่อว่าเขาได้เห็นการเกิดดับของนาม แต่เขาไม่รู้ชัดว่านามอะไร เขาก็สับสนในนามและรูป เขาก็ไม่รู้ว่านามนั้นต่างจากรูปโดยสิ้นเชิง

ผู้ที่ไม่มีความอดทน หวังว่าจะมีวิปัสสนาญานเกิดขึ้นเร็วๆ เขาก็จะพยายามทำบางสิ่งที่ไม่ใช่การระลึกลักษณะของนามและรูปที่ปรากฏตามปรกติ และเกิดขึ้นเพราะปัจจัยที่ปรุงแต่งสมควรแล้ว เป็นเรื่องเป็นไปไม่ได้เลยที่จะเร่งรัดการอบมเจริญปัญญา ปัญญาสามารถเจริญขึ้นได้อย่างทีละเล็กละน้อยและไม่มีปัจจัยอื่นที่ทำให้ปัญญาเจริญขึ้นได้นอกจากการอบรมเจริญสติปัฏฐานในชีวิตประจำวันตามปรกติ ถ้าบางท่านพยายามที่จะทำสิ่งอื่น ก็จะไปผิดทาง และเหตุที่ผิดไม่สามารถที่จะนำมาซึ่งผลที่ถูกต้องได้เลย ถ้าบางท่านหวังผลที่รวดเร็วจากการปฏิบัติ นั่นก็คือทางที่ผิด ผู้นั้นไม่ได้เข้าใจว่าทางถูกคืออะไร โลภมูลจิตประกอบด้วยความเห็นผิดทำให้เกิดการอบรมทางที่ผิดและจำนำไปสู่การหลุดพ้นผิด ไม่ใช่การหลุดพ้นที่ถูกที่เป็นความหมดจดจากกิเลส

ข้อความนี้แปลจาก...The Stages of Vipassana - 3rd stage of vipassana nana - 2

อ่านตอนอื่นๆ ...กดลิ้งค์

1. วิปัสสนาญาณที่ 1 .....กดลิ้งค์

2. วิปัสสนาญาณที่ 2 .....กดลิ้งค์

3. วิปัสสนาญาณที่ 3-1 .....กดลิ้งค์

4. วิปัสสนาญาณที่ 3-2 .....กดลิ้งค์

5. วิปัสสนาญาณที่ 4 .....กดลิ้งค์

6. วิปัสสนาญาณที่ 5 .....กดลิ้งค์

7. วิปัสสนาญาณที่ 6 .....กดลิ้งค์

8. วิปัสสนาญาณที่ 7 .....กดลิ้งค์

9. วิปัสสนาญาณที่ 8 .....กดลิ้งค์

10. วิปัสสนาญาณที่ 9 .....กดลิ้งค์

11. วิปัสสนาญาณที่ 10 .....กดลิ้งค์

12. วิปัสสนาญาณที่ 11 .....กดลิ้งค์

13. วิปัสสนาญาณที่ 12 .....กดลิ้งค์

14. วิปัสสนาญาณที่ 13 .....กดลิ้งค์

15. วิปัสสนาญาณที่ 14 .....กดลิ้งค์

16. วิปัสสนาญาณที่ 15 .....กดลิ้งค์

17. วิปัสสนาญาณที่ 16 .....กดลิ้งค์

18. บทสรุป .....กดลิ้งค์