[เล่มที่ 59] พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก เล่ม ๓ ภาค ๕ - หน้า 939

๑๔. ภูริปัญหาชาดก

ว่าด้วยคนไม่ดี ๔ จําพวก

อ่านหัวข้ออื่นๆ ... [เล่มที่ 59]

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก เล่ม ๓ ภาค ๕ - หน้า 939

๑๔. ภูริปัญหาชาดก

ว่าด้วยคนไม่ดี ๔ จำพวก

[๑๔๖๓] ดูก่อนท่านผู้มีปัญญากว้างขวาง ได้ยินว่า คำที่ท่านอาจารย์เสนอกล่าวนั้น เป็นความจริง ท่านเป็นผู้มีปัญญา มีสิริ มีความเพียร มีความคิดมั่นคง แม้ท่านเป็นผู้มีปัญญา มีสิริ มีความเพียร มีความคิดมั่นคง เช่นนั้น ก็ป้องกันความเข้าถึงอำนาจ แห่งความฉิบหายไม่ได้ ท่านจึงต้องกินข้าวแดง ไม่มีแกง.

[๑๔๖๔] เราทำความสุขเดิมของเรา ให้เจริญได้ ด้วยความยาก เมื่อพิจารณากาลอันควรและไม่ควร จึงหลบอยู่ ตามความพอใจ เปิดช่องประโยชน์ให้แก่ตน ด้วยเหตุนั้น เราจึงยินดีด้วยข้าวแดง.

[๑๔๖๕] ก็เรารู้จักกาล เพื่อกระทำความเพียร ทรงประโยชน์ให้เจริญ ด้วยความรู้ของตน องอาจ

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก เล่ม ๓ ภาค ๕ - หน้า 940

อยู่เหมือนความองอาจแห่งราชสีห์ ฉะนั้น ท่านจักได้เห็นเรา พร้อมด้วยความสำเร็จนั้นอีก.

[๑๔๖๖] ก็บุคคลบางพวก แม้จะมีความสุข ก็ไม่ทำบาป บุคคลอีกพวก ๑ ไม่ทำบาป เพราะเกรงกลัวต่อการเกี่ยวข้อง ด้วยความติเตียน ท่านเป็นคนสามารถ มีความคิดกว้างขวาง เหตุไร จึงไม่ทำทุกข์ให้เกิดแก่เรา.

[๑๔๖๗] บัณฑิตทั้งหลาย ย่อมไม่ประพฤติธรรม อันเป็นบาป เพราะเหตุแห่งความสุขของตน ถูกทุกข์กระทบแล้ว แม้จะพลาดพลั้งลงไป ก็สงบอยู่ได้ ไม่ละทิ้งธรรม เพราะความรัก และความชัง.

[๑๔๖๘] บุคคลควรถอนตน ผู้เข็ญใจขึ้น ด้วยเพศที่อ่อนแอ หรือแข็งแรง อย่างใดอย่างหนึ่ง ภายหลังจึงประพฤติธรรม.

[๑๔๖๙] บุคคลนอน หรือนั่ง ที่ร่มเงาแห่งต้นไม้ใด ไม่พึงหักก้านกิ่ง แห่งต้นไม้นั้น เพราะบุคคลผู้ประทุษร้ายมิตร เป็นคนชั่วช้า.

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก เล่ม ๓ ภาค ๕ - หน้า 941

[๑๔๗๐] บุรุษรู้แจ้งธรรม แต่สำนักอาจารย์ใด อนึ่ง การที่สัตบุรุษทั้งหลาย กำจัดความสงสัยของบุรุษนั้น นั่นแหละ ชื่อว่า เป็นดังเกาะ หรือเป็นที่พึ่งพาของบุรุษนั้น คนมีปัญญาไม่พึงละมิตรภาพกับอาจารย์ เช่นนั้น.

[๑๔๗๑] คฤหัสถ์ผู้บริโภคกามคุณ เป็นคนเกียจคร้าน ไม่ดี บรรพชิตผู้ไม่สำรวมระวัง ไม่ดี พระราชาไม่ทรงพิจารณาเสียก่อน แล้วประกอบราชกิจ ไม่ดี บัณฑิตมักโกรธ ก็ไม่ดี.

[๑๔๗๒] ข้าแต่พระราชา กษัตริย์ควรพิจารณาก่อนแล้ว จึงค่อยประกอบราชกิจ ไม่พิจารณาก่อน ไม่ควรประกอบราชกิจ พระยศ และพระเกียรติ ย่อมเจริญแก่พระราชา ผู้ทรง พิจารณาเสียก่อน แล้วจึงประกอบราชกิจ.

จบ ภูริปัญหาชาดกที่ ๑๔

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก เล่ม ๓ ภาค ๕ - หน้า 942

อรรถกถาภูริปัญหาชาดกที่ ๑๔

ภูริปัญหาชาดกนี้ มีคำเริ่มกันว่า สจฺจํ กิร ดังนี้ จักมีแจ้ง ในมหาอุมมังคชาดกแล.

จบอรรถกถา ภูริปัญหาชาดกที่ ๑๔