ขอเรียนถามข้อสงสัยบางประการ 1. ชวนจิตในปัญจทวารและในมโนทวาร มีเหตุปัจจัยการเกิดต่างกันอย่างไร ทำไม
การประจักษ์การเกิดดับต้องเกิดแต่ในมโนทวารด้วย เกิดในปัญจทวารไม่ได้หรือ ในเมื่อมีชวนจิตเหมือนกัน? หรือจริงๆ แล้วชวนจิตทั้งสองทวารมีอะไรที่ต่างกัน? 2.จิตในรูปฌาน ต้องมีปัญญาเกิดร่วมด้วยหรือไม่? (หมายถึง ญาณสัปปยุต) 3.นิพพาน สามารถเป็นอารมณ์ได้เฉพาะโลกุตตรจิตเท่านั้นหรือ? แสดงว่าจิตที่หลุด
พ้นแล้วของพระอรหันต์ หลังจากอรหัตตมรรคและผลเกิดและดับไปแล้ว ก็ไม่สามารถมีนิพพานเป็นอารมณ์ได้อีกเลยหรือ? และในอนุสสติข้อที่ ๑๐ บุคคลประเภทใดที่สามารถใช้นิพพานเป็นอารมณ์ได้?
4. การที่มีความเข้าใจว่า พระอรหันต์ ดับขันธ์ปรินิพพานแล้ว ไม่เหลืออะไรเลยทั้งรูปและนามเป็นอุจเฉททิฏฐิหรือไม่? 5. ที่กล่าวว่า พระอริยบุคคลชั้นต่างๆ สามารถเข้าผลสมาบัติในขั้นของตนๆ ได้ นั้น เป็นอย่างไร? ท่านทำได้เสมอกันทุกคนหรือไม่ หรือได้เฉพาะพวกที่ได้ฌานมาก่อน และขณะที่ท่านเข้าผลสมาบัติ จิตท่านมีอะไรเป็นอารมณ์ และในขณะนั้น มีการรับรู้เวทนาทางกายบ้างหรือไม่? 6.ทำไมสติจึงสามารถระลึกรู้สภาพธรรม ที่ดับไปแล้วได้ เช่น โทสเจตสิก? ขณะนั้นจะชื่อว่าปัจจุบันอารมณ์ได้หรือ? 7.มีการกล่าวไว้ในที่แห่งใดในพระไตรปิฏกบ้างหรือไม่ว่า การเจริญวิปัสสนา ต้องมีปรมัตถธรรมเป็นอารมณ์เท่านั้น ใช้บัญญัติไม่ได้?
๑. ชวนทางมโนทวารรู้อารมณ์ทั้งรูปและนาม การประจักษ์แจ้งความเกิดดับของนามรูป จึงต้องเป็นทางมโนทวาร ทางปัญจทวารรู้เพียงรูปธรรมเท่านั้น ๒. ฌานจิตทั้งหมดต้องประกอบด้วยปัญญา ถ้าไม่มีปัญญาจิตไม่สามารถสงบถึงขั้นฌานได้ ๓. จิตที่มีพระนิพพานเป็นอารมณ์ได้ มีทั้งหมด ๑๙ ดวง คือ มโนทวาราวัชชนะ ๑ มหากุศลญาณสัมปยุตต์ ๔ มหากิริยาญาณสัมปยุตต์ ๔ อภิญญาจิต ๒ โลกุตตรจิต ๘ ๔. ถ้าเข้าใจว่าพระอรหันต์เมื่อดับขันธปรินิพพานแล้ว ไม่เหลืออะไรอีกเลยเพราะไม่มีเหตุปัจจัยให้อะไรเกิดอีก เป็นความเห็นที่ถูกต้อง แต่ถ้าเข้าใจว่าพระอรหันต์เมื่อตายแล้วสูญ เป็นความเห็นผิด ๕. พระโสดาบันบุคคล เข้าผลสมาบัติขั้นโสดาปัตติผลได้ พระสกทาคามี พระอนาคามี และพระอรหันต์ก็เข้าผลสมาบัติตามมรรคของตนได้ ขณะที่เข้าผล-สมาบัติจิตสงบขั้นอัปนาสมาธิมีพระนิพพานเป็นอารมณ์ ส่วนพระอริยบุคคลที่ไม่ได้ฌานเข้าผลสมาบัติ ยังไม่ปรากฏชัดในหลักฐานต่างๆ ๖. เมื่อนามธรรมที่เกิดขึ้นแล้วดับไปสติระลึกรู้ลักษณะของนามธรรมที่พึ่งดับไปนั้นได้ชื่อว่า เป็นปัจจุบันสันตติ ๗. ในพระไตรปิฎกและอรรถกถากล่าวถึงวิปัสสนาภูมิว่าได้แก่ ขันธ์ ธาตุ อายตนะ ปฏิจจสมุปบาท เป็นต้น ทั้งหมดเป็นปรมัตถธรรม