สำหรับความรู้ขั้นความคิดพิจารณาธรรม กับความรู้ของขั้นปฏิบัติต่างกันอย่างไร เวลาที่ศึกษาธรรม พิจารณาตามเข้าใจได้ว่า สภาพธรรมเป็นอนัตตา เกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย มีลักษณะต่างๆ กัน ทั้งทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ ขณะที่ระลึกตาม คิดตาม เป็นเรื่องของสภาพธรรม ไม่ใช่สติที่ระลึกรู้ลักษณะของธรรมที่กำลังเกิดดับจริงๆ เป็นแต่เพียงขั้นการพิจารณาในเรื่องที่ได้ยินได้ฟัง

บางท่านก็ระลึกได้ว่า จะต้องเจริญสติ หรือควรจะระลึกรู้ลักษณะของนามและรูปที่กำลังปรากฏ แต่พอระลึกได้ถึงเรื่องของสิ่งที่กำลังปรากฏ กำลังเห็นเป็นนามธรรม จะนึกอย่างนี้ หรือว่าสิ่งที่กำลังปรากฏเป็นรูปธรรม ผู้ที่เจริญสติรู้ลักษณะของสิ่งที่กำลังปรากฏต้องเป็นผู้ที่ละเอียด เป็นผู้ที่สำเหนียกว่า แม้ในขณะนั้นที่ระลึกคิดว่ากำลังเห็นเป็นนามธรรม ก็ไม่ใช่เวลาที่ไม่คิด แต่เห็นกำลังมี ขณะนี้ไม่ต้องคิดว่า เห็นเป็นนามธรรม กำลังเห็นเป็นสิ่งที่มีจริง ระลึกบ่อยๆ เนืองๆ และสำเหนียกรู้ความต่างกันว่า ขณะที่คิดไม่ใช่ขณะที่กำลังระลึกที่เห็น คราวหลังก็สามารถที่จะรู้ชัดขึ้นว่า ที่กำลังเห็นนี้โดยไม่ต้องคิดก็รู้ว่าเป็นสภาพรู้ชนิดหนึ่ง

ความเห็นผิดที่เคยยึดถือสภาพธรรมว่าเป็นตัวตน การไม่รู้ลักษณะของนามและรูปทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจสะสมมามาก ที่จะละคลายให้หมดได้จริงๆ จะต้องอาศัยสติระลึกบ่อยๆ เนืองๆ ความรู้ก็จะมากขึ้น เพิ่มขึ้น

ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...

แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 122