ถ้าไม่มีจิตเกิดขึ้นรู้ สภาพธรรมแต่ละอย่างนั้นจะปรากฏไม่ได้เลย เช่น สิ่งที่กำลังปรากฏทางตาในขณะนี้ ถ้าจิตไม่เกิดขึ้นรู้ ก็ไม่มีการเห็น ไม่มีสิ่งที่ปรากฏทางตาปรากฏได้ นี่ในขั้นของการฟัง

ในขณะนี้ สภาพธรรมก็เป็นจริงอย่างที่กำลังฟังนั่นเอง คือ กำลังมีสิ่งที่ปรากฏ และมีสภาพรู้ที่กำลังเห็น มิฉะนั้นสิ่งที่ปรากฏทางตาจะปรากฏไม่ได้ แต่ ทำอย่างไรจึงจะรู้ว่า สภาพรู้ ธาตุรู้ที่กำลังเห็นไม่ใช่เรา เป็นแต่เพียงธาตุชนิดหนึ่ง ก็ต้องอาศัยสติระลึกบ่อยๆ เนืองๆ ไม่มีหนทางอื่น เป็นเรื่องที่ต้องอดทนจริงๆ ที่จะรู้ว่า ไม่ใช่การทำอะไรเลยทั้งสิ้น ไม่ใช่การทำให้ติดต่อกัน หรือเพียรไปให้ผู้อื่นชี้แจงว่า ตอนแรกทำอย่างไร เริ่มต้นอย่างไร แต่ต้องเป็นการเข้าใจลักษณะของสภาพธรรม โดยแน่นอนว่าเป็นอนัตตา ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตนใดๆ ทั้งสิ้น และ สภาพธรรมก็ปรากฏอยู่ตลอด ไม่ขาดเลย ทางตาที่เห็นก็เป็นสภาพธรรม อ่อน แข็ง เย็น ร้อนที่กำลังกระทบก็เป็นสภาพธรรม คิดนึกก็เป็นสภาพธรรม ทุกสิ่งทุกอย่างล้วนเป็นสภาพธรรม แต่ทำไมไม่รู้ว่าไม่ใช่ตัวตน

ต้องเข้าใจความหมายของ วิปัสสนาธุระว่า หมายความถึงการรู้ว่าสภาพธรรมที่ปรากฏเป็นของจริง เป็นสัจธรรม เกิดดับ และจะรู้โดยประจักษ์แจ้งจริงๆ ได้ต่อเมื่อ สติเกิดระลึกได้ในวันหนึ่งๆ ทางตาบ้าง ทางหูบ้าง ทางจมูกบ้าง ทางลิ้นบ้าง ทางกายบ้าง ทางใจบ้าง มากน้อยไม่สำคัญ ขอให้เข้าใจว่า ขณะที่สติเกิดต่างกับขณะที่หลงลืมสติ แต่เท่านั้นยังไม่พอ ทันทีที่สติเกิดมีสภาพธรรมปรากฏ ต้องศึกษา คือ สังเกต พิจารณา น้อมไปรู้ตามที่เข้าใจ จนกว่าจะค่อยๆ รู้ขึ้นในลักษณะของ ธาตุรู้ ซึ่งต่างกับรูปธรรมที่ปรากฏ

ขณะใดที่สติเกิด ก็รู้ว่ามีเหตุปัจจัย สติปัฏฐานจึงเกิดได้ แทนที่จะอยาก สติก็ระลึกลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ ใครเกิดนึกอยากจะมีสติ ก็จะหมดความอยากทันทีที่สติระลึกลักษณะสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ แต่ถ้าขณะนั้นสติไม่เกิดขึ้น ไม่ระลึกลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ ก็จะมีความอยากให้มีสติโดยไม่รู้ว่า ความอยากในขณะนั้นจะน้อยลงได้ก็ต่อเมื่อ สติระลึกทันทีที่ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ

ความจริงไม่ใช่เรื่องแปลก เป็นเรื่องปกติ แต่โลภะพอใจที่จะให้เป็น อย่างอื่นบ้าง แม้แต่สติเกิดน้อย โลภะก็อยากจะให้สติเกิดมากๆ แต่แทนที่จะอยากให้สติเกิด ก็ระลึกทันที คือ เมื่อนึกอยากขึ้นมาก็ระลึกที่ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏทันที นั่นเป็นหนทางเดียวที่จะทำให้ความอยากมีสติลดน้อยลงได้

รับฟัง และ อ่านรายละเอียด

มีเหตุปัจจัย สติปัฏฐานจึงเกิดได้