[เล่มที่ 6] พระวินัยปิฎก มหาวรรค เล่ม ๔ ภาค ๑ - หนาที่ 122 - 130

พระสารีบุตรและพระโมคคัลลานะบรรพชา

พระอัสสชิเถระ

[๖๔] ก็โดยสมัยนั้นแล สญชัยปริพาชกอาศัยอยูในพระนครราชคฤห พรอมดวยปริพาชกบริษัทหมูใหญ จํานวน ๒๕๐ คน ก็ครั้งนั้น พระสารีบุตร พระโมคคัลลานะประพฤติพรหมจรรยอยูในสํานักสญชัยปริพาชก ทานทั้งสองไดทํากติกากันไววา ผูใดบรรลุอมตธรรมกอน ผูนั้นจงบอกแกอีกคนหนึ่ง

ขณะนั้นเปนเวลาเชา ทานพระอัสสชินุงอันตรวาสกแลว ถือบาตรจีวร เขาไปบิณฑบาตยังพระนครราชคฤห มีมรรยาทกาวไป ถอยกลับ แลเหลียว คูแขน เหยียดแขน นาเลื่อมใส มีนัยนตาทอดลง ถึงพรอมดวยอิริยาบถ สารีบุตรปริพาชก ไดเห็นทานพระอัสสชิกําลังเที่ยวบิณฑบาตในพระนครราชคฤห มีมรรยาทกาวไป ถอยกลับ แลเหลียว คูแขน เหยียดแขน นาเลื่อมใส มีนัยนตาทอดลง ถึงพรอมดวยอิริยาบถ

ครั้นแลวไดมีความดําริวา บรรดาพระอรหันต หรือทานผูไดบรรลุพระอรหัตตมรรคในโลก ภิกษุรูปนี้คงเปนผูใดผูหนึ่งแน ถากระไร เราพึงเขาไปหาภิกษุรูปนี้ แลวถามวา ทานบวชเฉพาะใคร ใครเปนศาลดาของทาน หรือทานชอบใจธรรมของใคร แลวไดดําริตอไปวา ยังเปนการไมสมควรจะถามภิกษุรูปนี้ เพราะทานกําลังเขาละแวกบานจนเที่ยวบิณฑบาต ผิฉะนั้นเราพึงติดตามภิกษุรูปนี้ไปขางหลังๆ เพราะเปนทางอันผูมุงประโยชนทั้งหลายจะตองสนใจ ครั้งนั้นทานพระอัสสชิเทียวบิณฑบาตในพระนครราชคฤห ถือบิณฑบาตกลับไป จึงสารีบุตรปริพาชกเขาไปหาทานพระอัสสชิ ถึงแลวไดพูดปราศรัยกับทานพระอัสสชิ

ครั้นผานการพูดปราศรัยพอใหเปนที่บันเทิง เปนที่ระลึกถึงกันไปแลว ไดยืนอยู ณ ที่ควรสวนขางหนึ่ง สารีบุตรปริพาชกยืนอยู ณ ที่ควรสวนขางหนึ่งแลว ไดกลาวคํานี้ กะทานพระอัสสชิวา อินทรียขอชื่อทานผองใส ผิวพรรณของทานบริสุทธิ์ผุดผอง ทานบวชเฉพาะใคร ใครเปนศาสดาของทาน หรือทานชอบใจธรรมของใคร ขอรับ

อ. มีอยู ทาน พระมหาสมณะศากยบุตรเสด็จออกทรงผนวชจากศากยตระกูล เราบวชเฉพาะพระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้นเปน ศาสดาของเรา และเราชอบใจธรรมของพระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น

สา. พระศาสดาของทานสอนอนอยางไร แนะนําอยางไร

อ. เราเปนคนให บวชยังไมนาน พึงมาสูสูพระธรรมวินัยนี้ ไมอาจแสดงธรรมแกทานกวางขวาง แตจักกลาวใจความแกทานโดดยอ.

สา. นอยหรือมาก นิมนตกลาวเถิด ทานจงกลาวแตใจความแกขาพเจา ขาพเจาตองการใจความอยางเดียว ทานจักทําพยัญชนะใหมากทําไม

พระอัสสชิเถระแสดงธรรม

[๖๕] ลําดับนั้น ทานพระอัสสชิ ไดกลาวธรรมปริยายนี้แกสารีบุตรปริพาชก วาดังนี้:- ธรรมเหลาใดเกิดแตเหตุพระตถาคตทรงแสดงเหตุแหงธรรมเหลานั้น และความดับของธรรมเหลานี้ พระมหาสมณะทรงสั่งสอนอยางนี้.

สารีบุตรปริพาชิกไดดวงตาเห็นธรรม

[๖๖] ครั้นไดฟงธรรมปริยายนี้ ดวงตาเห็นธรรมปราศจากธุลี ปราศจากมลทินวา สิ่งใดสิ่งหนึ่งมีความเกิดขึ้นเปนธรรมดา สิ่งนั้นทั้งหมดมีความคับไปเปนธรรมดา ไดเกิดขึ้นแกสารีบุตรปริพาชก:-

ธรรมนี้แหละถามีก็เพียงนี้เทานั้น ทานทั้งหลายจงแทงตลอดบทอันหาความโศกมิได บทอันหาความโศกมิไดนี้ พวกเรายังไมเห็น ลวงเลยมาแลวหลายหมื่นกัลป สารบุตรปริพาชกเปลื้องคําปฏิญญา

[๖๗] เวลาตอมา สารีบุตรปริพาชกเขาไปหาโมคคัลลานปริพาชา โมคคัลลานปริพาชกไดเห็นสารีบุตรปริพาชกเดินมาแตใกล ครั้น แลวไดถามสารีบุตรปริพาชกวา ผูมีอายุ อินทรียของทานผองใส ผิวพรรณของทานบริสุทธิ์ผุดผองทานไดบรรลุอมตธรรมแลวกระมังหนอ.

สา. ถูกละ ผูมีอายุ เราไดบรรลุอมตธรรมแลว.

โมค. ทานบรรลุอมตธรรมไดอยางไร ดวยวิธีไร

สา. ผูมีอายุ วันนี้เราไดเห็นพระอัสสชิกําลังเที่ยวบิณฑบาตในพระนครราชคฤห มีมรรยาทกาวไป ถอยกลับ แลเหลียว เหยียดแขน คูแขน นาเลื่อมใสมีนัยนตาทอดลง ถึงพรอมดวยอิริยาบถ ครั้นแลวเราไดมีความดําริวา บรรดาพระอรหันตหรือทานผูไดบรรลุอรหันตมรรคในโลก ภิกษุรูปนี้คงเปนผูใดผูหนึ่งแน ถากระไร เราพึงเขาไปหาภิกษุรูปนี้ แลวถามวา ทานบวชเฉพาะใคร ใครเปนศาสดาของทาน หรือทานชอบใจธรรมของใคร เรานั้นไดยังคิดวา ยังเปนกาลไมสมควรจะถามภิกษุรูปนี้ เพราะทานยังกําลังเขาละแวกบานเที่ยวบิณฑบาต ผิฉะนั้นเราพึงติดตามภิกษุรูปนี้ไปขางหลังๆ เพราะเปนทางอันผูมุงประโยชนทั้งหลายจะตองสนใจ ลําดับนั้น พระอัสสชิเที่ยวบิณฑบาตในพระนครราชคฤห ถือบิณฑบาตกลับไปแลว. ตอมา เราไดเขาไปหาพระอัสสชิ ครั้นถึงแลว ไดพูดปราศรัยกับพระอัสสชิ ครั้นผานการพูดปราศรัยพอใหเปนที่บันเทิง เปนที่ระลึกถึงกันไปแลว ไดยืนอยู ณ ที่ควรสวนขางหนึ่ง เรายืนอยู ณ ที่ควรสวนขางหนึ่งแลว ไดกลาวคํานี้ตอพระอัสสชิ วา อินทรียของทานผองใส ผิวพรรณของทานบริสุทธิ์ผุดผอง ทานบวชเฉพาะใคร ใครเปนศาสดาของทาน หรือทานชอบใจธรรมของใคร ขอรับ

พระอัสสชิตอบวา มีอยู ทาน พระมหาสมณะศากยบุตรเสด็จออกทรงผนวชจากศากยตระกูล เราบวชเฉพาะพระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้นเปนศาสดาของเรา และเราชอบใจธรรมของพระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น. เราไดถามพระอัสสชิตอไปวา ก็พระศาสดาของทาน สอนอยางไร แนะนําอยางไร? พระอัสสชิตอบ'วา เราเปนคนใหม บวชยังไมนาน พึ่งมาสูพระธรรมวินัยนี้ ไมอาจแสดงธรรมแกทานกวางขวาง แตจักกลาวใจความแกทานโดยยอ. เราไดเรียนวา นอยหรือมาก นิมนตกลาวเถิด ทานจงกลาวแตใจความแกขาพเจา ขาพเจาตองการใจความอยางเดียว ทานจักทําพยัญชนะใหมากทําไม

[๖๘] ผูมีอายุ ครั้งนั้น พระอัสสชิไดกลาวคําปริยายนี้ วาดังนี้:-

ธรรมเหลาใดเกิดแตเหตุ พระตถาคตทรงแสวงเหตุแหงธรรมเหลานั้น และความดับแหงธรรมเหลานั้น พระมหาสมณะทรงสั่งสอนอยางนี้

พระวินัยปฎก มหาวรรค เลม ๔ ภาค ๑ - หนาที่ 126

โมคคัลลานปริพาชกไดดวงตาเห็นธรรม

[๖๙] ครั้นไดฟงธรรมปริยายนี้ ดวงตาเห็นธรรม ปราศจากธุลี ปราศจากมลทินวา สิ่งใดสิ่งหนึ่งมีความเกิดขึ้นเปนธรรมดา สิ่งนั้นทั้งหมดมีความคับไปเปนธรรมดา ไดเกิดขึ้นแกโมคคัลลานปริพาชกะ ธรรมนี้แหละถามีก็เพียงนิเทานั้น ทานทั้งหลายแทงตลอดบทอันหาความโศกมีได บทอันหาความโศกมิไดนี้ พวกเรายังไมเห็น ลวงเลยมาแลวหลายหมื่นกัลป.

สองสหายอําลาอาจารย

[๗๐] ครั้งนั้น โมคคัลลานปริพาชกไดกลาวชักชวนสารีบุตรปริพาชกวา ผูมีอายุ เราพากันไปสํานักพระผูพระภาคเจาเถิด เพราะพระผูมีพระภาคเจานั้นเปนพระศาสดาของเรา สารีบุตรปริพาชกกลาววา ผูมีอายุ ปริพาชก ๒๕๐ คนนี้อาศัยเรา เห็นแกเรา จึงอยูในสํานักนี้ เราจงบอกกลาวพวกนั้นกอน พวกนั้นจักทําตามที่เชาใจ

ลําดับนั้น สารีบุตรโมคคัลลานะพากันเขาไปหาปริพาชกเหลานั้น ครั้นถึงแลวไดกลาวคํานี้ตอพวกปริพาชกนั้นวา ทานทั้งหลาย เราจะไปในสํานักพระผูมีพระภาคเจา เพราะพระผูมีพระภาคเจานั้นเปนพระศาสดาของเรา.

พวกปริพาชกตอบวา พวกขาพเจาอาศัยทาน. เห็นแกทานจึงอยูในสํานักนี้ ถาทานจักประพฤติพรหมจรรยในพระมหาสมณะ พวกขาพเจาทั้งหมดก็จักประพฤติพรหมจรรยในพระมหาสมณะดวย.

ตอมา สารีบุตรโมคคัลลานะไดพากันเขาไปหาทานสญชัยปริพาชก ครั้นถึงแลวไดเรียนวา ทานขอรับพวกกระผมจะไปในสํานักพระผูมีพระภาคเจา เพราะพระผูมีพระภาคเจานั้นเปนพระศาสดาของพวกกระผม.

สญชัยปริพาชกพูดหามวา อยาเลย ทานทั้งหลาย อยาไปเลย เราทั้งหมด ๓ คนจักชวยกันบริหารคณะนี้

แมครั้งที่ ๒ . . .

แมครั้งที่ ๓ สารีบุตรโมคคัลลานะไดกลาวคํานี้ตอสญชัยปริพาชกวา ทานขอรับ พวกกระผมจะไปในสํานักพระผูมีพระภาคเจา เพราะพระผูมีพระภาคเจานั้น เปนพระศาสดาของพวกกระผม

สญชัยปริพาชกพูดหามวา อยาเลย ทานทั้งหลาย อยาไปเลย เราทั้งหมด ๓ คนจักชวยกันบริหารคณะนี้

ครั้งนั้น สารีบุตรโมคคัลลานะพาปริพาชก ๒๕๐ คนนั้นมุงไปทางที่จะไปพระวิหารเวฬุวัน ก็โลหิตรอนไดพุงออกจากปากสญชัยปริพาชกในที่นั้น

ทรงพยากรณ

[๗๑] พระผูมีพระภาคเจาไดทอดพระเนตรเห็นสารีบุตรโมคคัลลานะมาแตไกลเทียว ครั้นแลวรับสั่งกะภิกษุทั้งหลาย ดูกอนภิกษุทั้งหลาย สหายสองคนนั้น คือโกลิตะ และอุปติสสะ กําลังมานั่น จักเปนคูสาวกของเรา จักเปนคูอันเจริญชั้นเยี่ยมของเรา:-

ก็สหายสองคนนั้นพนวิเศษแลว ในธรรมอันเปนที่สั้นอุปธิอันยอดเยี่ยม มีญาณวิสัยอันลึกซึ้ง ยังมาไมทันถึงพระวิหารเวฬวัน พระศาสดาทรงพยากรณ วาดังนี้:-

สหายสองคนนี้คือ โกลิตะและอุปติสสะกําลังมา นั่นจักเปนคูสาวกของเรา จักเปนคูอันเจริญชั้นเยี่ยมชองเรา เขาเฝาทูลขอบรรพชาอุปสมบท

[๗๒] ครั้งนั้น สารีบุตรโมคคัลลานะไดพากันเขาไปเฝาพระผูมีพระภาคเจาครั้นถึงแลว ไดซบเศียรลงที่พระบาทของพระผูมีพระภาคเจา แลวทูลขอบรรพชาอุปสมบทตอพระผูมีพระภาคเจาวา ขอพวกขาพระพุทธเจา พึงไดบรรพชา พึงไดอุปสมบทในสํานักพระผูมีพระภาคเจา พระพุทธเจาขา.

พระผูมีพระภาคเจาตรัสวา พวกเธอจงเปนภิกษุมาเถิด ดังนี้แลว ไดตรัสตอไปวา ธรรมอันเรากลาวดีแลว พวกเธอจงประพฤติพรหมจรรยเพื่อทําที่สุดทุกขโดยชอบเถิด พระวาจานั้นแล ไดเปนอุปสมบทของทานผูมีอายุเหลานี้

เสียงติเตียน

[๗๓] ก็โดยสมัยนั้นแล พวกกุลบุตรชาวมคธที่มีชื่อเสียงๆ พากันประพฤติพรหมจรรยในพระผูมีพระภาคเจา ประชาชนพากันเพงโทษติเตียน โพนทะนาวา พระสมณโคดมปฏิบัติเพื่อใหชายไมมีบุตร พระสมณโคตม ปฏิบัติเพื่อใหหญิงเปนหมาย พระสมณโคดมปฏิบัติเพื่อตัดสกุล บัดนี้ พระสมณโคตมใหชฎิลพันรูปบวชแลว และใหปริพาชกศิษยของทานสญชัย ๒๕๐ คนนี้บวชแลว และกุลบุตรชาวมคธที่มีชื่อเสียงๆ พากันพระพฤติพรหมจรรย
ในพระสมณโคดม อนึ่งประชาชนไดเห็นภิกษุทั้งหลายแลวไดโจทยดวยคาถาม
วาดังนี้:-

พระมหาสมณะเสด็จมาสูคิริพพช ๑

นครของชาวมคธแลว ไดทรงนําปริพาชก พวกสญชัยทั้งปวงไปแลว บัดนี้ จักทรงนํา
ใครไปอีกเลา.

[๗๔] ภิกษุทั้งหลายไดยินประชาชนพวกนั้นเพงโทษติเตียน โพนทะนาอยูจึงกราบทูลเรื่องนั้นแดพระผูมีพระภาคเจา.

พระผูมีพระภาคเจาตรัสวา ดูกอนภิกษุทั้งหลาย เสียงนั้น จักอยูไมไดนาน จักอยูไดเพียง ๗ วันทานั้น พน ๗ วันก็จักหายไป ดูกอนภิกษุทั้งหลาย ถาชนเหลาใดกลาวหาตอพวกเธอดวยคาถาม วาดังนี้:-

พระมหามณะเสด็จมาสูคิริพพชนครของชาวมคธแลว ไดทรงนําปริพาชก พวกสญชัยทั้งปวงไปแลว บัดนี้ จักทรงนําใครไปอีกเลา.

[๗๕] พวกเธอจงกลาวโตตอบตอชนเหลานั้น ดวยคาถาม วาดังนี้:-

พระตถาคตทั้งหลายผูแกลวกลามาก ยอมทรงนําชนทั้งหลายไปดวยพระสัทธรรม
เมื่อชนทั้งหลายอันพระองคทรงนําไปอยูโดยธรรม ผูเขาใจอยางนี้จะริษยาทําไม ก็โดยสมัยนั้นแล ประชาชนทั้งหลายไดเห็นภิกษุทั้งหลายแลว ยอมกลาวหาดวยคาถานี้ วาดังนี้:-

พระมหาสมณะเสด็จมาสูคิริพพชนครของชาวมคธแลว ไดทรงนําปริพาชก พวกสญชัยทั้งปวงไปแลว บัดนี้ จักทรงนําใครไปอีกเลา.

ภิกษุทั้งหลายไดกลาวโตตอบตอประชาชนพวกนั้น ดวยคาถานี้ วา ดังนี้:-

พระตถาคตทั่งหลายผูแกลวกลามาก ยอมทรงนําชนทั้งหลายไปดวยพระสัทธรรม เมื่อชนทั้งหลายอันพระองคทรงนําไปอยูโดยธรรม ผูเขาใจอยางนี้จะริษยาทําไม.

[๗๖] ประชาชนกลาวอยางนี้วา ไดยินวา พระสมณะเชื้อสายพระศากยบุตรทรงนําชนทั้งหลายไปโดยธรรม ไมทรงนําไปโดยอธรรม เสียงนั้นไดมีเพียง ๗ วันเทานั้น พน ๗ วัน ก็หายไป

พระสารีบุตรพระโมคคัลลานะบรรพชา จบ

จตุตถภาณวาร จบ

ขอเชิญอ่านเพิ่มเติม...

ประวัติพระสารีบุตร และ พระโมคคัลลานะเถระ