นี่คือสภาพจิตในชีวิตประจำวันจริงๆ ใครมีโทสมูลจิตมาก คนนั้นมีกิริยาอาการไม่แช่มชื่นอย่างไร แล้วแต่กำลังของความโกรธ ถ้าโกรธมาก อาการก็รุนแรงมาก ซึ่งปรากฏเป็นลักษณะเป็นอาการของคนดุ นั่นคือ ลักษณะของผู้ที่มีโทสมูลจิตเกิดบ่อยๆ ตรงกันข้ามกับผู้ที่สงบเสงี่ยม

ข้อความใน สังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค คามณิสังยุตต์ จัณฑสูตร ข้อ ๕๘๖

มีข้อความว่า ... ครั้งนั้นแล นายจัณฑคามณี เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคถึงที่ประทับ ถวายบังคมแล้ว นั่ง ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง ครั้นแล้วได้ทูลถามพระผู้มีพระภาคว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ...

อะไรหนอ เป็นเหตุเป็นปัจจัย เครื่องให้บุคคลบางคนในโลกนี้ ถึงความนับว่าเป็นคนดุ ก็อะไรหนอแล เป็นเหตุเป็นปัจจัยเครื่องให้บุคคลบางคนในโลกนี้ถึงความนับว่า เป็นคนสงบเสงี่ยม

พระผู้มีพระภาคตรัส ตอบว่า ... ดูกร นายคามณี คนบางคนในโลกนี้ยังละราคะไม่ได้ เพราะเป็นผู้ยังละราคะไม่ได้ คนอื่นจึงยั่วให้โกรธ คนที่ยังละราคะไม่ได้ คนอื่นยั่วให้โกรธ ย่อมแสดงความโกรธให้ปรากฏ ผู้นั้นจึงนับได้ว่าเป็นคนดุ

(ข้อความต่อไป ทรงแสดงถึงคนที่ยังละโทสะ โมหะไม่ได้ โดยนัยเดียวกัน ส่วนคนที่ละราคะ โทสะ โมหะได้แล้วก็ตรงกันข้าม คือ เป็นผู้ที่สงบเสงี่ยม คนอื่นไม่สามารถยั่วให้โกรธได้)

เมื่อพระผู้มีพระภาคได้ตรัสอย่างนี้แล้ว นายจัณฑคามณี ได้กราบทูลพระผู้มีพระภาคว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ พระธรรมเทศนาของพระองค์แจ่มแจ้งยิ่งนัก พระผู้มีพระภาคทรงประกาศธรรมโดยอเนกปริยาย เปรียบเหมือนหงายของที่คว่ำ เปิดของที่ปิด บอกหนทางให้แก่คนหลงทาง หรือตามประทีปในที่มืดด้วยหวังว่าคนมีจักษุจักเห็นรูป ฉะนั้น

ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ข้าพระองค์ขอถึงพระผู้มีพระภาคกับทั้ง พระธรรมและพระภิกษุสงฆ์ว่าเป็นสรณะ ขอพระผู้มีพระภาคโปรดทรงจำข้าพระองค์ว่าเป็นอุบาสก ผู้ถึงสรณะจนตลอดชีวิต ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไป

จบสูตรที่ ๑

ขอเชิญคลิกอ่านตอนต่อไป ...

แด่ผู้มีทุกข์

ขอบคุณ และขออนุโมทนาครับ