ผมรบกวนสอบถามเกี่ยวกับภาษาบาลี ๒ ส่วนครับ (เนื่องจากผู้บรรยายท่านได้เสียชีวิตนานแล้ว จึงไม่สามารถสอบถามจากผู้บรรยายได้ครับ)

ส่วนที่ ๑. การเขียนส่วนของบาลีในส่วนของศัพท์วิเคราะห์ว่าสะกดถูกต้องหรือเปล่าครับ (ค้นในส่วนของพระไตรปิฎกแล้วไม่พบข้อความดังกล่าว ไม่ทราบข้อความเหล่านี้มาจากหนังสืออะไรครับ)

วิเคราะห์บทว่า บริกรรม

ปริกโรติ อปฺปนํ อภิสงฺขโรตีติ บริกมฺมิ (ไม่ทราบคำบาลีสะกดถูกหรือเปล่าครับ) แปลว่า ชวนจิตใดย่อมจัดแจงปรุงแต่งฌาน อภิญญา มรรค ซึ่งเป็นอัปปนาให้เกิด ฉะนั้นชวนะนั้น ชื่อว่าบริกรรม

วิเคราะห์บทว่าอุปจาระ
สมีเป จรตีติ อุปจาโร (ไม่ทราบคำบาลีสะกดถูกหรือเปล่าครับ) แปลว่า
ชวนะใดย่อมเกิดขึ้นใกล้ชิดกับอัปปนา คือ ฌาน อภิญญา มรรค ผล ฉะนั้นชวนะนั้น ชื่อว่าอุปจาระ

วิเคราะห์บทว่า อนุโลม
ปุพฺพปุพาปรานํ อนุโลเมตีติ อนุโลมํ (ไม่ทราบคำบาลีสะกดถูกหรือเปล่าครับ) แปลว่า
ชวนจิตใดย่อมเกิดขึ้นคล้อยตามชวนะทั้งสองฝ่าย คือบริกรรมที่เกิดก่อนและอัปปนาที่เกิดภายหลัง ฉะนั้นชวนะนั้น ชื่อว่าอนุโลม

วิเคราะห์บทว่า โคตรภู
โคตฺตํ อภิปูยติ ชิชาติ เอกถาติ โคตฺรภู (ไม่ทราบคำบาลีสะกดถูกหรือเปล่าครับ) แปลว่า ธรรมชาติใดพึงทำลายตัดเชื้อชาติกาม และเชื้อชาติปุถุชน ฉะนั้นธรรมชาตินั้น ชื่อว่า โคตรภู

(จบส่วนที่ ๑)

ส่วนที่ ๒. คำว่า "ฉลิงค์สอ" คำนี้ผมไม่แน่ใจว่าสะกดอย่างไร ที่เขียนถูกต้องตามไวยากรณ์ด้วยครับ และความหมายของคำนี้คืออะไรครับ (ในคำบรรยายเกี่ยวกับเรื่อง "ฉลิงค์สอ" กับ "นปุงสกลิงค์") โดยมีบริบทของข้อความการสนทนาดังนี้

ถาม (ผู้ถามคนที่ ๑ ถาม) แล้วอเหตุกนปุงสกสัตว์เนี่ยหมายถึงสัตว์ที่เกิดมาแล้วไม่มีเพศเหรอคะ
ผู้บรรยายตอบ ใช่ นปุงสกสัตว์คือไม่ใช่เพศหญิง ไม่ใช่เพศชาย นะครับ ไม่ใช่เพศหญิง ไม่ใช่เพศชาย เรียกว่านปุงสกสัตว์ อันนี้ก็อาจจะเราไม่เคยเห็นก็ได้นะ นปุงสกสัตว์มันเป็นยังไง เราอาจจะไม่เคยเห็นก็ได้ แต่พระองค์ทรงแสดงไว้ พระองค์ทรงแสดงไว้ ตามที่พระองค์แสดงเนี่ยทั้งหมดไม่ใช่เราจะเห็นมาทุกอย่าง ไม่ใช่นะครับ บางทีสัตว์บางอย่างที่พระองค์ทรงแสดงไว้ พระองค์รู้เราไม่รู้ก็ได้นะครับ เราไม่รู้ก็ได้ แต่พระองค์ทรงแสดงไว้ว่ามีเราก็เชื่อว่ามีซะก่อนว่า ยังไม่เห็นก็เชื่อไว้ก่อนล่ะกัน เชิญครับ
ถาม (ผู้ถามคนที่ ๒ ถาม) อาจารย์ครับ อย่างมนุษย์ต้นกัปนี่จะเรียกว่านปุงสกสัตว์ได้ไหมครับ
ผู้บรรยายตอบ เขาไม่เรียกอย่างนั้นนี่ครับ เขาไม่ได้แสดงเลยครับ ไม่ได้แสดง อันนี้เกี่ยวกับเรื่องของศัพท์นะครับ คือว่าลิงคะ นะครับ ลิงคะ มีอิตถีลิงค์ แล้วก็มีปุงลิงค์ แล้วก็มีนปุงสกลิงค์ นปุงสกลิงค์ นปุงสกลิงค์ คือถ้าอิตถีลิงค์ก็หมายความว่าเป็นหญิง เป็นเพศหญิง ถ้าปุงลิงค์ก็หมายถึงว่าเป็นเพศชาย แล้วถ้านปุงสกลิงค์ก็หมายความว่าไม่ใช่เพศหญิง ไม่ใช่เพศชาย
ถาม (ผู้ถามคนที่ ๓ ถาม) อย่าง ฉลิงค์สอ (ฉะ-ลิงค์-สอ) นปุงสกลิงค์
ผู้บรรยายตอบ ใช่ครับ ฉลิงค์สอ (ฉะ-ลิงค์-สอ) อย่างนี้ใช้คำว่านปุงสกลิงค์ นะครับ
ตอบ (ผู้ถามคนที่ ๓ ตอบ) ไม่ใช่เพศหญิง ไม่ใช่เพศชาย
ผู้บรรยายตอบ นั่นนะครับ เพราะฉะนั้นรายละเอียดต่างๆ เกี่ยวกับศัพท์บาลีก็จะต้องว่ากันอีกทีหนึ่ง ยังไม่ทราบมีอะไรสงสัยไหมครับ อันนี้ก็เกี่ยวกับเรื่องของกามภูมิ

(จบส่วนที่ ๒)

ผมขอกราบขอพระคุณและขออนุโมทนาบุญในการให้ธรรมทานของท่านอาจารย์ล่วงหน้านะครับ ที่ช่วยตอบคำถามในครั้งนี้ด้วยครับ (เนื่องจากต้องนำส่วนภาษาบาลีไปใช้ในการพิมพ์งานครับ)

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

เรียน คุณสันตุฏฐี ครับ

ศัพท์วิเคราะห์ส่วนใหญ่ เป็นของอาจารย์รุ่นหลัง ที่มีความรู้ในเรื่องของภาษาบาลี สำหรับที่คุณสันตุฏฐียกมานั้น ก็จะขอแก้ไขคำบาลี ให้ถูกต้องเท่าที่จะพอแก้ไขให้ได้

- ปริกโรติ อปฺปนํ อภิสงฺขโรตีติ บริกมฺมิ

แก้เป็น ปริกโรติ อปฺปนํ อภิสงฺขโรตีติ บริกมฺมํ

- ปุพฺพปุพาปรานํ อนุโลเมตีติ อนุโลมํ

แก้เป็น ปุพฺพปุพฺพาปรานํ อนุโลเมตีติ อนุโลมํ

- โคตฺตํ อภิปูยติ ชิชาติ เอกถาติ โคตฺรภู

แก้เป็น โคตฺตํ อภิปูยติ ชินาติ เอกถาติ โคตฺรภู

ขอเชิญคลิกอ่านข้อความเพิ่มเติมได้ที่นี่ครับ

บริกรรมจิต

อนุโลมจิต

โคตรภูจิต

โคตรภูญาน

ส่วนในส่วนที่ ๒ นั้น คงต้องเรียนถามท่านผู้รู้ที่ได้ศึกษาบาลีใหญ่ เพิ่มเติมว่า คืออะไร เพราะคำว่า ฉลิงค์สอ เท่าที่ค้นดู ไม่พบคำนี้ [หรือ ผู้ใดเคยพบก็ขอให้กรุณาอธิบายให้คุณสันตุฏฐี ได้ทราบด้วย ครับ]

และในเรื่อง ลิงค์ (เพศ) ในภาษาบาลี ที่เป็น ปุัํลิงค์ เพศชาย อิตถีลิงค์ เพศหญิง และ นิปุงสกลิง ไม่ใช่เพศชาย ไม่ใช่เพศหญิง ก็มีรายละเอียดค่อนข้างมาก ครับ.

...ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

จากคำถาม ที่ใช้ศัพท์ว่า ฉลิงค์สอ นั้น ยังไม่พบศัพท์นี้ แต่ได้อ้างถึง นปุงสกลิงค์ คือ สัตว์ที่ไม่มีเพศเลย จึงขออธิบาย นปุงสกสัตว์ เพิ่มเติมครับ

โดยทั่วไปแล้ว สัตว์ ย่อมมีรูป ที่ปรากฏความเป็นชายและหญิง เช่น ผู้ที่เกิดเป็นผู้ชายก็จะมีปุริสภาวรูป ส่วนผู้ที่เกิดเป็นหญิง ก็จะมีรูป ที่เป็น อิตถีภาวรูป แต่ก็มีสัตว์บางประเภท ที่ไม่มีรูป ที่เป็นภาวรูปเลย คือ ไม่มีรูปที่แสดงถึงลักษณะของเพศชายและเพศหญิง เกิดมาพิการ ไม่มี ภาวรูป ซึ่ง เราจะเรียกว่า เป็นบัณเฑาะก์

แต่บัณเฑาะก์ ก็แบ่งเป็น ๕ ประเภท บัณเฑาะห์ ๔ ประเภท มีภาวรูป แต่ มี ๑ ประเภทที่ไม่มีภาวรูป ไม่มีเพศชายและเพศหญิง เราเรียกบัณเฑาะก์ประเภทนี้ว่า นปุงสกสัตว์ หรือ นปุงสกะบัณเฑาะห์ ดังนั้น นปุงสกปณฺฑก บุคคลใดเพศหญิงเพศชายไม่ปรากฏทั้งสองเพศ มีแต่ช่องที่สำหรับถ่ายปัสสาวะเท่านั้น บุคคลนี้ชื่อว่า นปุงสกะบัณเฑาะก์

เชิญคลิกอ่านเพิ่มเติมที่นี่ครับ

บัณเฑาะก์

ในพรหมโลก พระพรหมก็ไม่มีเพศหญิง เพศชาย ค่ะ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาในกุศลวิริยะของอ.คำปั่น, อ.ผเดิมและทุกๆ ท่านครับ

ผมขอกราบขอบพระคุณและขออนุโมทนาในธรรมทานของท่านอาจารย์ khampan, ท่านอาจารย์ paderm และคุณ wannee ที่ช่วยให้คำตอบ, คำอธิบายเพิ่มเติม ตลอดจนถึงแหล่งค้นคว้าเพิ่มเติมครับ (ทำให้ได้ความกระจ่างมากขึ้นครับ)