คำอธิบายความหมายของอบาย ทุคติ วินิบาต นรก ใน มโนรถปูรณี เล่ม ๒ ซึ่งเป็นอรรถกถาของ อังคุตตรนิกาย มีว่า

อบาย ได้แก่ นรก ดิรัจฉาน เปตวิสัย คือ เปรตและอสุรกาย จริงอยู่ทั้งหมดนี้เรียกว่า อบายเพราะไม่มีความเจริญ

เรียกว่า ทุคติ เพราะเป็นทางแห่งทุกข์

เรียกว่า วินิบาต เพราะพลาดจากความพอกพูนขึ้นแห่งความสุข

ภพนี้เป็นมนุษย์ ไม่ใช่อบายภูมิ ไม่ใช่ทุคติ ไม่ใช่วินิบาต ไม่ใช่นรก แต่ถ้าเป็นอบายภูมิ ไม่มีความเจริญของกุศลธรรม ที่จะรู้แจ้งอริยสัจธรรมไม่มีในภูมินั้น และเป็นทุคติ เพราะว่าเป็นทางแห่งความทุกข์ เป็นวินิบาต เพราะพลาดจากความพอกพูนขึ้นแห่งความสุข

ถ้าในสุคติภูมิ เช่น มนุษย์ และสวรรค์ จะมีการพอกพูนของความสุขทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ ตามที่ท่านผู้ฟังก็ได้ประสบอยู่ แต่ถ้าเป็นภูมิต่ำ เช่น อบายภูมิ ทุคติ วินิบาต นรก จะไม่เป็นอย่างนี้เลย

ภูมินรกที่ทุกท่านทราบว่าเป็นภูมิของการทรมาน เป็นผลของอกุศลกรรม ถ้าผู้ใดจุติจากโลกนี้ไปเกิดในนรก ถึงแม้ว่าผู้อื่นจะกระทำบุญอุทิศส่วนกุศล ก็ไม่สามารถช่วยให้ท่านพ้นจากการรับผลของกรรมในนรกได้

เป็นเรื่องซึ่งไม่ไกล แต่ไม่ทราบว่าเมื่อไรที่จะไปสู่ภูมิไหน เพราะฉะนั้น ความเห็นถูกเป็นเรื่องสำคัญ เพราะว่าถ้าท่านผู้ฟังมีความเห็นถูก ก็จะเป็นหนทางที่นำท่านไปสู่สุคติ ไม่ใช่อบาย ไม่ใช่ทุคติ ไม่ใช่วินิบาต ไม่ใช่นรก

ที่มา อ่าน และฟังเพิ่มเติม ...

แนวทางเจริญวิปัสสนา ครั้งที่ 229