อกุศลธรรมประเภทต่อไป คือ นิวรณ์ ๖ ซึ่งท่านผู้ฟังคงจะคุ้นหูกับนิวรณ์ ๕ ซึ่งมี กามฉันทนิวรณ์ ความยินดีพอใจในรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ได้แก่ โลภมูลจิต สราคจิต

พยาปาทนิวรณ์ ความขุ่นเคือง ขัดแค้น ได้แก่ โทสเจตสิกที่เกิดกับโทสมูลจิต ๒ ดวง

ถีนมิทธนิวรณ์ ทำให้จิตท้อถอย หดหู่

อุทธัจจกุกกุจจนิวรณ์ อุทธัจจะ ได้แก่ ความไม่สงบของจิต กุกกุจจะ ได้แก่ สภาพความเดือดร้อนใจ

วิจิกิจฉานิวรณ์ ได้แก่ ความสงสัยในพระรัตนตรัย ในปฏิจจสมุปบาท เป็นต้น เพราะเหตุว่าไม่รู้สภาพธรรมตามความเป็นจริงก็สงสัยว่า พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า และพระสาวกท่านจะรู้อย่างนี้ได้หรือ บางคนกล่าวว่า รู้ไม่ได้หรอก ปกติธรรมดาอย่างนี้รู้ได้อย่างไร เห็นที่จะเกิดดับ ได้ยินที่จะเกิดดับ สีที่จะเกิดดับ เสียงที่จะเกิดดับ ตามปกติธรรมดาๆ ชีวิตปกติธรรมดารู้ไม่ได้ อย่างนี้เรียกว่าหมดความสงสัยในพระรัตนตรัยได้ไหม

ไม่ย้อนกลับไปคิดว่า พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้ารู้ได้ไหม ทรงสั่งสอนหนทางที่จะให้สาวกรู้ตามด้วยได้ไหม แล้วสาวกที่ท่านเป็นอริยสาวกแล้ว ท่านรู้อย่างนี้ได้ไหม กำลังเห็น กำลังได้ยิน กำลังได้กลิ่น กำลังคิดนึก กำลังเป็นสุข กำลังเป็นทุกข์ตามปกติธรรมดา ผู้ที่เป็นอริยสาวกรู้ได้ไหม ถ้าใครคิดว่ารู้ไม่ได้ ไม่หมดวิจิกิจฉานิวรณ์ ไม่หมดความสงสัยในพระรัตนตรัย

สิ่งที่มีจริง ของจริง ไม่ใช่ของเท็จ ตาก็จริง เห็นก็จริง สีก็จริง ได้ยินก็จริง เสียงก็จริง ทำไมจะประจักษ์ไม่ได้ในเมื่อเป็นสิ่งที่มีจริง ก็ย่อมสามารถประจักษ์ได้

สำหรับนิวรณ์ที่ ๖ คือ อวิชชานิวรณ์ ได้แก่ โมหเจตสิกที่เกิดกับอกุศลจิตทุกดวง

แสดงให้เห็นว่า มีเครื่องขัดขวางที่จะไม่ให้เป็นไปในกุศลธรรมหลายชนิด หลายประเภท เป็นต้นว่าความยินดีพอใจในรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ หรือความโทมนัส ขุ่นเคือง ความหดหู่ ความไม่สงบของจิต ความเดือดร้อนใจ หรือว่าความสงสัยไม่แน่ใจ

ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...

แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 136