ถ. คำว่า สภาวะนี้ ผมเคยติดใจสงสัย เคยเรียนถามท่านอาจารย์ผู้สอนภาษาบาลีว่าคืออะไร ท่านยกภาษาบาลีขึ้นมาว่า สนฺโต ภาโว สภาโว แปลว่า ธรรมชาติใดปรากฏให้รู้ได้ตามความเป็นจริง ธรรมชาตินั้นชื่อว่า สภาวะ ผมก็ถามว่า ธรรมชาติใดที่ปรากฏให้รู้ได้ตามความเป็นจริงนั้นคืออะไร ท่านตอบว่า อย่างดิน ธรรมชาติของดินปรากฏให้รู้ได้ โดยมีลักษณะแข็งหรืออ่อน ธรรมชาติของลมทำให้เคร่ง ตึง หรือไหวไป ธรรมชาติของไฟก็มีความร้อน ความเย็น เป็นธรรมชาติที่ปรากฏให้รู้ได้จริงๆ อย่างนี้ เป็นต้น ท่านยกอย่างนี้ขึ้นมาอ้าง ผมก็บอกว่าอย่างนี้ผมพอเข้าใจ

แต่สภาวะที่ได้สนทนากับท่านผู้ปฏิบัติ หรือท่านที่เจริญสติปัฏฐานโดยอาศัยห้องแคบๆ เจริญมาแล้วท่านก็บอกว่า สภาวะของท่านมีอีกอย่างหนึ่ง คือ นั่งแล้วเกิดเมื่อยขึ้นแล้วก็ไปยืน ผมก็บอกว่า เมื่อยเป็นสภาวะของอะไร เดี๋ยวนี้ผมอยากรู้กายานุปัสสนาสติปัฏฐาน เมื่อยเป็นเวทนานุปัสสนาสติปัฏฐาน แล้วผมจะรู้กายานุปัสสนาสติปัฏฐานได้อย่างไร

ท่านบอกว่า รูปที่นั่งอยู่เป็นปัจจัยให้เกิดทุกข์ ให้รู้รูปนั่ง ผมก็ถามว่า แล้วจะรู้อะไร ท่านก็บอกว่าให้รู้รูปนั่งอีก ผมก็ไม่รู้ว่าจะทำอย่างไร ได้สนทนากับผู้ที่เพิ่งเจริญสติปัฏฐาน เขาบอกว่า การเจริญสติปัฏฐานให้ดูรูปนั่ง รูปยืน รูปเดิน ดูทั้งแท่งนี่แหละ ผมก็ว่า ถ้าดูทั้งแท่งแล้วจะไปรู้ลักษณะได้อย่างไร ท่านก็ตอบว่า ทำไมจะไม่รู้ ลักษณะก็เปลี่ยนไปเรื่อยๆ เรายืนอยู่อย่างนี้ ยกแขนไปนิดหนึ่งก็เปลี่ยนรูปไปแล้ว ผมก็บอกว่า แล้วจะรู้ลักษณะอะไร ท่านตอบว่า ก็ลักษณะนั่นแหละ ผมก็ว่า คือลักษณะอะไร ก็ไม่รู้อยู่นั่นเอง ผมก็ถามว่า ท่านไปเจริญมานี้เป็นอย่างไรบ้าง ท่านบอกว่า สมาธิเอาไปกิน ผมถามว่าทำไม ท่านว่า ไปดูรูปนั่ง รูปนอนเพลิน เป็นสมาธิไป นิมิตอะไรๆ เกิดขึ้นมากมาย ต่อมาท่านเปลี่ยนมาเจริญรู้ทางใจ ผมถามว่า รู้อย่างไร ท่านตอบว่ากำหนดที่จิต ผมถามว่าได้อะไร ท่านตอบว่ากำลังเดินๆ อยู่ พอกำหนดไปๆ เกิดวูบที่จิต ล้มลงไปเลย ผมถามว่า แล้วรู้อะไร ตอนนี้คำตอบก็ชักไม่คงเส้นคงวา

ผมนำมาเรียนให้ฟังว่า ผมได้สนทนากับท่านที่เจริญมาแล้วอย่างนี้ แต่ผมเข้าใจว่า ถ้าผมจะรู้กายานุปัสสนาสติปัฏฐาน ผมก็ควรจะรู้ตามความเป็นจริงที่ปรากฏที่กาย แต่ที่กายนี้รูปนามยังไม่ปรากฏ แต่จะไปรู้ปัจจยปริคคหญาณบ้าง สัมมสนญาณบ้าง อุทยัพพยญาณบ้าง ผมบอกว่าผมยังไม่ถึงขนาดนั้นหรอก ขอขั้นต้น นามรูปปริจเฉทญาณ

สุ. ขอขอบคุณท่านผู้ฟังที่ได้เล่าเรื่องการสนทนาระหว่างผู้ปฏิบัติธรรมให้ท่านผู้ฟังได้พิจารณาผลและเหตุ การรู้ธรรมเป็นสิ่งที่พิจารณาได้ตั้งแต่เบื้องต้นทีเดียวว่า ข้อปฏิบัติใดมีเหตุผล หรือว่าข้อปฏิบัติใดไม่ทำให้ปัญญาเจริญแล้วรู้สภาพธรรมที่ถูกต้องตามความเป็นจริงได้ ขณะนี้ทุกท่านที่นั่งอยู่ บางท่านอาจจะเมื่อย สติระลึกรู้ได้ไหม ถ้าสติระลึกได้ตรงลักษณะนั้น สภาพที่กำลังปวดและเมื่อยนั้น ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ชื่อว่าท่านรู้สภาพธรรมตามความเป็นจริงใช่หรือไม่ใช่

ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...

แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 161