คุณพุทธบุตรเขียนตอนจบว่า ขออ้างเอาคุณพระศรีรัตนตรัย จงช่วยบันดาลให้คุณจงเป็นนักปฏิบัติที่สมบูรณ์อันใกล้นี้ จะได้ไม่พูดโดยอาศัยจินตามยปัญญาของคุณเสียที คุณจะได้พูดอย่างนักปฏิบัติที่แท้จริง โดยไม่เอาชนะกันโดยโวหาร แต่ว่าจะพิจารณากันโดยนัยอารมณ์ของนักปฏิบัติ ซึ่งเกิดขึ้นโดยสุขุมลึกซึ้งกว่าจินตามยปัญญาของคุณเสียอีกเป็นไหนๆ

ไม่ทราบว่า คุณพุทธบุตรเข้าใจความหมายของคำว่านักปฏิบัติที่แท้จริงอย่างไร ถ้าขณะใดที่สติเกิดขึ้นระลึกรู้ลักษณะของนาม รู้ว่าเป็นนามธรรม ไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ขณะใดที่สติเกิดขึ้นระลึกรู้ลักษณะของรูป รู้ว่าไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน ขณะนั้นปฏิบัติธรรมหรือเปล่า ถ้าขณะนั้นไม่ใช่ผู้ปฏิบัติธรรม ขณะนั้นเป็นอะไร ขณะที่สติกำลังระลึกแล้วรู้นามรูป

และที่กล่าวว่า แต่ว่าจะพิจารณากันโดยนัยอารมณ์ของนักปฏิบัติ อารมณ์ของนักปฏิบัติหมายความว่าอย่างไร การใช้พยัญชนะต้องให้ถูกต้องตามความเป็นจริงด้วย

อารมณ์เป็นสิ่งที่จิตรู้ เพราะฉะนั้น อารมณ์ของผู้ปฏิบัติธรรม คือ ผู้ที่สติกำลังระลึกรู้ลักษณะของนามธรรมและรูปธรรม อารมณ์ คือ สภาวลักษณะของนามธรรม และรูปธรรมที่ปรากฏตามความเป็นจริงนั่นเอง ไม่ใช่อย่างอื่นเลย

กำลังเห็น สติระลึกรู้ว่าเป็นสภาพรู้ เป็นของจริง เป็นอารมณ์ของผู้ปฏิบัติธรรม เพราะเหตุว่าเป็นนามธรรม เมื่อเป็นนามธรรม ผู้ที่ระลึกก็รู้ได้ว่า ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน หนทางที่จะทำให้รู้สภาพธรรมตามความเป็นจริงได้นั้น ก็ด้วยสติเกิดขึ้นระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏตามความเป็นจริง ไม่ใช่หนทางอื่น

ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...

แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 198