[เล่มที่ 43] พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หน้า 565

๓๘. เรื่องพระอังคุลิมาลเถระ [๓๐๑]

อ่านหัวข้ออื่นๆ ... [เล่มที่ 43]

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หน้า 565

๓๘. เรื่องพระอังคุลิมาลเถระ [๓๐๑]

ข้อความเบื้องต้น

พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน ทรงปรารภพระอังคุลิมาลเถระ ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า "อุสภํ" เป็นต้น.

พระอังคุลิมาลไม่กลัวช้าง

เรื่องข้าพเจ้ากล่าวไว้ในคาถาวรรณนาว่า "น เว กทริยา เทวโลกํ วชนฺติ" เป็นต้นนั่นแล.

จริงอยู่ ในที่นั้นข้าพเจ้ากล่าวไว้ว่า "ภิกษุทั้งหลายถามพระอังคุลิมาลว่า ผู้มีอายุ ท่านเห็นช้างตัวดุร้าย ยืนกั้นฉัตรอยู่แล้ว ไม่กลัวหรือหนอ" พระอังคุลิมาลตอบว่า "ไม่กลัว ผู้มีอายุ."

ภิกษุเหล่านั้น กราบทูลพระศาสดา "พระเจ้าข้า พระอังคุลิมาล พยากรณ์พระอรหัตด้วยคำไม่จริง."

พระศาสดาตรัสว่า "ภิกษุทั้งหลาย อังคุลิมาลบุตรของเราย่อมไม่กลัว, เพราะว่า ภิกษุทั้งหลายเช่นกับบุตรของเรา ผู้องอาจที่สุดในระหว่างพระขีณาสพผู้องอาจทั้งหลายย่อมไม่กลัว" ดังนี้แล้ว ตรัสพระคาถานี้ ในพราหมณวรรคว่า:-

๓๘. อุสภํ ปวรํ วีรํ มเหสิํ วิชิตาวินํ อเนชํ นฺหาตกํ พุทฺธํ ตมหํ พฺรูมิ พฺราหมณํ.

"เราเรียกบุคคลผู้องอาจ ประเสริฐ แกล้วกล้า แสวงหาคุณอันใหญ่ ผู้ชนะโดยวิเศษ ไม่หวั่นไหว ผู้ล้างแล้ว ผู้รู้นั้นว่า เป็นพราหมณ์."

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หน้า 566

แก้อรรถ

พึงทราบเนื้อความแห่งพระคาถานั้นว่า :-

เราเรียกบุคคลนั้น คือเห็นปานนั้น ผู้ชื่อว่า องอาจ เพราะความเป็นผู้เช่นกับโคอุสภะ ด้วยอรรถว่าเป็นผู้ไม่หวาดเสียว ชื่อว่า ประเสริฐ เพราะอรรถว่าสูงสุด ชื่อว่า ผู้แกล้วกล้า เพราะถึงพร้อมด้วยความเป็นผู้กล้าหาญ ชื่อว่า ผู้แสวงหาคุณอันใหญ่ เพราะความเป็นผู้แสวงหาคุณอันใหญ่ มีศีลขันธ์เป็นต้น ชื่อว่า ผู้ชนะโดยวิเศษ เพราะความที่มารทั้ง ๓ อันตนชนะแล้ว ชื่อว่า ผู้ล้างแล้ว เพราะความเป็นผู้มีกิเลสอันล้างแล้ว ชื่อว่า ผู้รู้ เพราะความเป็นผู้รู้สัจจะทั้ง ๔ ว่า เป็นพราหมณ์.

ในกาลจบเทศนา ชนเป็นอันมากบรรลุอริยผลทั้งหลาย มีโสดาปัตติผลเป็นต้น ดังนี้แล.

เรื่องพระอังคุลิมาลเถระ จบ.