ข้อความในอรรถกถา มีว่า

ที่เรียกว่าธงนั้น ก็เป็นการสรรเสริญยกย่องโลกุตตรธรรมไว้สูงสุดนั่นเอง สุภาษิตที่แสดงโลกุตตรธรรม ๙ ได้ชื่อว่าเป็นธงของฤๅษีเหล่านั้น เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่า มีสุภาษิตเป็นธง ฤๅษีทั้งหลายได้แก่พระอริยะทั้งหลาย มีพระผู้มีพระภาค เป็นต้น จริงอยู่ธรรมชื่อว่าเป็นธงของฤๅษีทั้งหลาย

เพราะฉะนั้น โลกุตตรธรรมตามที่กล่าวแล้ว จึงชื่อว่าเป็นธงของฤๅษีทั้งหลาย

ถ้าเห็นข้อความนี้ในพระสูตรอื่นๆ ก็จะเข้าใจได้ว่า ธงของฤๅษีนั้น ไม่ใช่ธง จริงๆ อย่างที่เราเข้าใจ แต่ธรรม คือ ธง และธรรมที่สูงสุด คือ โลกุตตรธรรม ๙ เป็นธงของฤๅษีทั้งหลาย ธรรมเป็นธง แต่ไม่ใช่ธงที่ถือกัน

ที่ได้กล่าวมาแล้วทั้งหมดในชาดกบ้าง ข้อความอื่นๆ บ้าง เพื่อให้ท่านผู้ฟังได้เห็นว่า การรู้แจ้งอริยสัจธรรมได้ต้องอาศัยคุณธรรม เจริญกุศล ขัดเกลากิเลสทุกทาง แม้แต่ทานก็ต้องเป็นไปเพื่อการขัดเกลากิเลส แม้แต่การฟังธรรม ข้อความในพระธรรมทั้งหมดจะไม่ส่งเสริมให้เกิดอกุศลจิต หรือสะสมเพิ่มพูนอกุศลจิต แม้แต่ในขั้นแรก คือการคบบัณฑิต หรือการคบกับสัตบุรุษ ซึ่งในพระไตรปิฎกได้ทรงแสดงไว้ว่า เป็นมงคล ซึ่งจะนำท่านไปสู่ความเป็นพระอรหันต์

นี่เป็นพระธรรมที่พระผู้มีพระภาคได้ทรงแสดงไว้ ถ้าไม่ทราบว่าสิ่งใดจะนำความเจริญมาให้ การคบ การเสพกับอสัตบุรุษ กับคนพาลนั้น จะมีโทษสักแค่ไหน ท่านจะไม่สามารถบรรลุถึงมงคลประการสุดท้าย คือ การเป็นพระอรหันต์ได้เลย เพราะว่าถ้าคบกับสัตบุรุษ คบกับบัณฑิต มีโอกาสได้ฟังสัจธรรม มีโอกาสประพฤติธรรมถูกต้อง ในที่สุดก็สามารถบรรลุคุณธรรมเป็นพระอรหันต์ได้ ในทางตรงกันข้าม ถ้าคบกับคนพาล หรืออสัตบุรุษ ย่อมไม่เกื้อกูลให้รู้แจ้งสภาพธรรมตามความเป็นจริง ไม่สามารถเป็นพระอริยเจ้าได้

ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...

แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 187