ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

ลิ่มสลักคืออะไร?

พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ เล่ม ๑ ภาค ๒ - หน้า 324

๓. วัมมิกสูตร

[๒๘๙] ... สุเมธะเอาศาสตราขุดลงไปได้เห็นลิ่มสลัก จึงเรียนว่า ลิ่มสลักขอรับ. พราหมณ์กล่าวอย่างนี้ว่า พ่อสุเมธะ เจ้าจงยกลิ่มสลักขึ้น เอาศาสตราขุดดู ...

[๒๙๑] ... คําว่าลิ่มสลักนั้น เป็นชื่อของอวิชชา. คํานั้นมีอธิบายดังนี้ว่า พ่อสุเมธะ เจ้าจงใช้ปัญญาเพียงดั่งศาสตรา ยกลิ่มสลักขึ้น คือจงละอวิชชาเสีย จงขุดมันขึ้นเสีย.

[อรรถกถา]

ถามว่า เพราะเหตุไร พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงทรงแสดงอวิชชาชื่อว่ากลอนเหล็กในคําว่า ลงฺคีติ โข ภิกฺขุ. ตอบว่า เหมือนอย่างว่า เมื่อปิดประตูพระนคร ใส่ลิ่มสลัก มหาชนก็ขาดการไป เหล่าชนที่อยู่ภายในพระนครก็คงอยู่ภายในนั้นเอง พวกที่อยู่ภายนอกพระนครก็อยู่ภายนอกฉันใด กลอนเหล็กคืออวิชชาตกไปในปากคือ ญาณ ของผู้ใด การไปคือญาณที่ให้ถึงพระนิพพานของผู้นั้นก็ขาด. เพราะฉะนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงอวิชชาให้เป็นดังกลอนเหล็ก ในคําว่า ปชหถ อวิชฺชํ นี้ ท่านกล่าวการละอวิชชาด้วยอํานาจการเรียนและการสอบถามกัมมัฏฐาน.

[สรุป]

ลิ่มสลักคืออะไร?

ลิ่มสลัก หรือ กลอนเหล็ก หมายถึง อวิชชา เป็นสภาพนามธรรมที่ไม่รู้

ไม่รู้อะไร? ไม่รู้ตามความเป็นจริงว่าแท้จริงไม่ใช่เรา ตัวเรา ของเรา แต่เป็นธรรมนั้นเอง เป็นรูปธรรม นามธรรมที่ปรากฏทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ

และความไม่รู้นั้นเป็นเป็นปัจจัยให้ตรึกไป ประพฤติเป็นไปทางกาย ทางวาจา ทางใจ

ไม่มีอะไรที่ขุดความไม่รู้ได้นอกไปจากศาสตรา คือ ปัญญา

และปัญญาจะเกิดขึ้นได้ ต้องมีการฟังธรรม เล่าเรียน สอบถาม

กราบอนุโมทนา