นานัตตสัญญา เอกัตตสัญญา อสัญญา คืออะไร

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

สัญญา หมายถึง ความจำ เป็นสัญญาเจตสิก ที่เกิดกับจิตทุกประเภท ครับ นานัตตสัญญา คือ สัญญา การจำ ที่ต่างๆ กัน อันหมายถึง สัญญา ความจำ ที่เกิดกับจิตประเภทต่างๆ หลากหลาย แตกต่างกันไป ชื่อว่า นานัตตสัญญา ซึ่ง สัญญาเจตสิกเกิดกับ จิต ๔๔ ประเภท ดังนี้ครับ

สัญญาเหล่านี้แม้ทั้ง ๔๔ อย่างนี้ คือ

กามาวจรกุศลสัญญา ๘

อกุศลสัญญา ๑๒

กามาวจรกุศลวิปากสัญญา ๑๑

อกุศลวิปากสัญญา ๒

กามาวจรกิริยสัญญา ๑๑

เอกัตตสัญญา คือ สัญญาแต่ละอย่าง อย่างเดียวเท่านั้น ชื่อว่า เอกัตตสัญญา มีขณะที่เป็นฌานจิต เป็นต้น

อสัญญา หมายถึง ความไม่มีสัญญา เช่น ผู้ที่ปฏิสนธิเกิด เป็นอสัญญสัตตาพรหมไม่มีสัญญาเกิดร่วมด้วย ครับ

บุษขออัญเชิญข้อความในพระไตรปิฎกมาแสดงก่อนนะคะ

พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย อุปริปัณณาสก์ เล่ม ๓ ภาค ๑ - หน้าที่ 59

บทว่า ...

อิมาเนว ปญฺจายตนานิ

ความว่า เหตุ ๕ ประการนี้เท่านั้น. แม้เมื่อตั้งแม่บทคือหัวข้อ ก็ตั้งไว้ ๕ ข้อ แม้เมื่อสรุปก็สรุปไว้ ๕ ข้อ แต่เมื่อแจกออก แจกออก ๔ ข้อ. ดังกล่าวฉะนี้ นิพพานในปัจจุบันจะจัดเข้าในข้อไหน. พึงทราบว่า จัดเข้าในบททั้งสอง คือ เอกัตตสัญญา และนานัตตสัญญา.

บุษขอถามเพิ่มเติมต่อนะคะ จากข้อความในพระไตรปิฎกนี้

๑. เหตุ ๕ ประการนี้หมายถึงมีอะไรบ้างคะ

๒. ว่านิพพานจัดเข้าเป็น เอกัตตสัญญา และ นานัตตสัญญานี้หมายถึงอย่างไรคะ

ขอบพระคุณค่ะ

เรียนความเห็นที่ 2 ครับ

ข้อความมาจากพระสูตร ชื่อ ปัญจัตตยสูตรอันแสดงถึงความเห็นผิดต่างๆ

๑. เหตุ ๕ ประการนี้หมายถึงมีอะไรบ้างคะ

- เหตุ ๕ ประการ เป็นการแสดงถึงความเห็นผิด ประการต่างๆ ๕ อย่าง ดังนี้ ครับ

๑. กล่าวยืนยันอย่างนี้ว่า อัตตาที่มีสัญญาเป็นของยั่งยืน เบื้องหน้าแต่ตายไป

๒.กล่าวยืนยันอย่างนี้ว่า อัตตาที่ไม่มีสัญญาเป็นของยั่งยืน เบื้องหน้าแต่ตายไป

๓.:กล่าวยืนยันอย่างนี้ว่าอัตตาที่มีสัญญาก็มิใช่ไม่มีสัญญาก็มิใช่เป็นของยั่งยืน เบื้องหน้าแต่ตายไป

๔. บัญญัติความขาดสูญ ความพินาศ ความไม่เกิดของสัตว์ที่มีอยู่

๕. กล่าวยืนยันนิพพานในปัจจุบัน

๒. ว่านิพพานจัดเข้าเป็น เอกัตตสัญญา และ นานัตตสัญญานี้หมายถึงอย่างไรคะ

- นิพพานในปัจจุบัน เป็นความเห็นผิดประการหนึ่งครับ ที่สำคัญว่า ขณะที่สงบจากกิเลสชั่วขณะ เช่น ขณะที่กุศลจิตเกิด ขณะนั้น ก็เป็นนิพพานแล้ว เป็นนิพาานในปัจจุบัน หรือขณะที่บริโภคกาม มีความสุข ก็สำคัญว่า เป็นนิพานในปัจจุบัน หรือ เป็นขณะที่ได้ฌานสงบจากกิเลสชั่วขณะ ขณะนั้นก็เป็นนิพพานในปัจจุบันแล้ว ครับ

ดังนั้น นิพพานในปัจจุบัน ที่จัดอยู่ใน เอกัตตสัญญา และ นานัตตสัญญา หมายถึงผู้ที่ได้สงบแห่งจิตที่เป็นกุศลจิตประการต่างๆ ที่เป็นสัญญาที่เกิดร่วมกับกุศลจิตต่างๆ กัน (นานัตตสัญญา) ย่อมสำคัญว่าเป็นนิพพานแล้ว เป็นนิพานในปัจจุบัน อันเป็นความเห็นผิด และ สำคัญว่าการได้ฌาน ได้สัญญาที่เกิดกับฌาน เป็นนิพพานในปัจจุบัน ที่เป็นความเห็นผิด ครับ

ขออนุโมทนาที่ร่วมสนทนา

กราบขอบพระคุณอย่างสูงเลยนะคะ ที่กรุณาช่วยขยายให้กระจ่างขึ้น

แต่ว่าบุษขอถามต่อเพิ่มอีกนิดนะคะ

๑. ถามว่า แล้วที่ยึดเอกัตตสัญญาเป็นพระนิพพาน เป็นอย่างไรคะ

๒. ได้สัญญาที่เกิดกับฌาน เป็นนิพพานในปัจจุบัน ที่เป็นความเห็นผิด อันนี้เป็นเอกัตตสัญญาหรือเปล่าคะ

๓. จิตประเภทไหนที่เป็นเอกัตตสัญญา

๔. ขณะที่เข้านิโรธสมาบัติขณะนั้นเรียกได้ว่า ถึงนิพพานในปัจจุบัน แบบนี้ได้มั้ยคะ

ขอกราบขอบพระคุณและขออนุโมทนาที่ร่วมสนทนากันด้วยนะคะ

สัญญาเหล่านี้แม้ทั้ง ๔๔ อย่างนี้ คือ

กามาวจรกุศลสัญญา ๘

อกุศลสัญญา ๑๒

กามาวจรกุศลวิปากสัญญา ๑๑

อกุศลวิปากสัญญา ๒

กามาวจรกิริยสัญญา ๑๑

กรุณาอธิบายว่าเป็นจิตดวงไหนบ้าง

เรียนความเห็นที่ 4 ครับ

๑. ถามว่า แล้วที่ยึดเอกัตตสัญญาเป็นพระนิพพาน เป็นอย่างไรคะ

- ยึด เอกัตตสัญญา คือ สัญญาที่เกิดอย่างเดียวในอารมณ์ของสมาธิ ได้ฌาน ยึดสัญญานั้นที่ได้ฌานว่าเป็นนิพพานในปัจจุบัน ครับ

๒. ได้สัญญาที่เกิดกับฌาน เป็นนิพพานในปัจจุบัน ที่เป็นความเห็นผิด อันนี้เป็นเอกัตตสัญญาหรือเปล่าคะ

- ถูกต้อง ครับ มี เนวสัญญานาสัญญายาตนะฌาน เป็นต้น

๓. จิตประเภทไหนที่เป็นเอกัตตสัญญา

- สัญญาที่เกิดกับฌานจิต ครับ

๔. ขณะที่เข้านิโรธสมาบัติ ขณะนั้นเรียกได้ว่า ถึงนิพพานในปัจจุบัน แบบนี้ได้มั้ยคะ

- นิพพานในปัจจุบัน เป็นความเห็นผิด ครับ ดังนั้น นิโรธสมาบัติ ไม่มีสัญญา ไม่มีนามธรรมเกิดเลย แต่ไม่ได้ใช้กับคำว่า นิพพานในปัจจุบันที่เป็นความเห็นผิด ครับ

เรียนความเห็นที่ 5 ครับ

นานัตตสัญญา คือ สัญญาเจตสิก เกิดกับ จิต ๔๔ ประเภท ดังนี้ครับ

สัญญาเหล่านี้แม้ทั้ง ๔๔ อย่างนี้ คือ

กามาวจรกุศลสัญญา ๘

อกุศลสัญญา ๑๒

กามาวจรกุศลวิปากสัญญา ๑๑

อกุศลวิปากสัญญา ๒

กามาวจรกิริยสัญญา ๑๑

นานัตตสัญญา หมายถึง สัญญาหลายๆ อย่าง แต่ในพระสูตรที่ผู้ถาม ถามข้างต้นเป็นการแสดงถึงความเห็นผิด ที่สำคัญ สัญญาแต่ละอย่าง ว่าเป็นนิพพานในปัจจุบันคือ สำคัญว่า นิพพานแล้ว ขณะที่จิตบางประเภทเกิด ดังนั้น นานัตตสัญญา สัญญาหลายอย่าง ที่สำคัญว่าเป็นนิพานในปัจจุบันคือ อกุศลจิต ที่เป็นโลภะ ที่พอใจยินดีติดข้องในรูป เสียง กลิ่น รส สิ่งที่กระทบสัมผัส ขณะที่เกิดความสุขมีโลภะเป็นปัจจัยย่อมสำคัญผิดว่า เป็นนิพพานในปัจจุบัน

[เล่มที่ 11] พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้าที่ 52

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย สมณะหรือพราหมณ์บางพวกในโลกนี้ มีวาทะอย่างนี้ มีทิฏฐิอย่างนี้ว่า ท่านผู้เจริญ เพราะอัตตานี้เอิบอิ่ม พรั่งพร้อม เพลิดเพลินอยู่ด้วยกามคุณ ๕ ฉะนั้น จึงเป็นอันบรรลุนิพพานปัจจุบันอันเป็นธรรมอย่างยิ่ง. สมณพราหมณ์พวกหนึ่งย่อมบัญญัติว่า นิพพานปัจจุบันเป็นธรรมอย่างยิ่งของสัตว์ที่มีอยู่ ด้วยประการฉะนี้.

คห 7 ...

บาง web อธิบายนานัตตสัญญาได้แก่

อกุศล ๑๒

อเหตุกจิต ๘

กามาวรโสภณจิต ๒๔

ถูกผิดอย่างไร

เรียนความเห็นที่ 8 ครับ

นานัตตสัญญา คือ สัญญาหลายอย่างที่เกิดกับจิตหลายประเภทนั่นเอง ชื่อว่า นานัตตสัญญา หรือ สัญญา อันมีโคจร หรืออารมณ์ของสัญญานั้นต่างๆ กันไป มี รูป เสียง เป้นต้นที่เกิดกับจิตประเภทต่างๆ ครับ ก็เป็นนานัตตสัญญา ดังข้อความในพระไตรปิฎก ครับ

[เล่มที่ 68] พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้าที่ 386

บทว่า นานตฺตสญฺ ได้แก่ นานัตตสัญญา ๔๔ อย่าง คือกามาวจรกุศลสัญญา ๘ อกุศลสัญญา ๑๒, กามาวจรกุศลวิบากสัญญา ๑๑, อกุศลวิบากสัญญา ๒ กามาวจรกิริยาสัญญา ๑๑. นานัตตสัญญานั้นเป็นสัญญาเป็นไปในโคจร อันมีประเภท มีรูปและเสียงเป็นต้น มีความต่างกัน คือ มีสภาพต่างกันเพราะเหตุนั้นจึงเป็น นานัตตสัญญา. อีกอย่างหนึ่ง สัญญาไม่เหมือนกัน มีความต่างกัน มีสภาพต่างกันโดยประเภท ๔๔ อย่าง ท่านกล่าวว่า เป็น นานตฺตสญฺา

จะเห็นนะครับว่า นานัตตสัญญา เกิดกับจิตหลายๆ ประเภท แต่เมื่กล่าวถึงพระสูตรที่ว่าด้วยความเห็นผิด ที่ผู้ถามได้ถามไว้ โดยเฉพาะ นิพพานในปัจจุบัน นานัตตสัญญานั้น ย่อมไม่ใช่ กามาวจรกิริยาสัญญา ๑๑ และ กามาวจรกุศลวิบากสัญญา ๑๑, อกุศลวิบากสัญญา ๒ แต่มุ่งหมายถึง อกุศลสัญญา ที่เป็นโลภะที่พอใจ ยินดี ติดข้องในรูปเสียง .. สิ่งที่กระทบสัมผัส ที่ผู้ที่สำคัญผิดว่า การบริโภคกาม มีความสุข เป็นนิพพานในปัจจุบัน ดังนั้น นานัตตสัญญา ในพระสูตรนี้ ที่จัดเข้าในนิพพานในปัจจุบัน จึงเป็นอกุศลสัญญา ที่เป็นโลภมูลจิต ครับ

ขออนุโมทนาที่ร่วมสนทนา

ขออนุโมทนาค่ะ

อนุโมทนา สาธุ