เรียนอาจารย์ทั้งสองท่าน

มโนธาตุและมโนวิญญาณธาตุหมายความว่าอย่างไร และต่างกันอย่างไรครับ

ขอความอนุเคราะห์ด้วยครับ ขออนุโมทนาครับ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

จิตเป็นสภาพธรรมที่มีจริงๆ เป็นใหญ่เป็นประธานในการรู้แจ้งอารมณ์ เป็นธรรมที่เกิดเพราะเหตุปัจจัย จิตเกิดดับสืบต่อกันทีละขณะ จะไม่เกิดพร้อมกัน ๒ - ๓ ขณะ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงตรัสรู้จิต และ ทรงแสดงความเป็นจริงของจิต ตามความเป็นจริง จิตจำแนกได้หลายนัย โดยนัยที่เป็นธาตุ มีดังนี้

๑. จักขุวิญญาณธาตุ ได้แก่ จักขุวิญญาณ ๒ ดวง

๒. โสตวิญญาณธาตุ ได้แก่ โสตวิญญาณ ๒ ดวง

๓. ฆานวิญญาณธาตุ ได้แก่ ฆานวิญญาณ ๒ ดวง

๔. ชิวหาวิญญาณธาตุ ได้แก่ ชิวหาวิญญาณ ๒ ดวง

๕. กายวิญญาณธาตุ ได้แก่ กายวิญญาณ ๒ ดวง

๖. มโนธาตุ ได้แก่ สัมปฏิจฉันนจิต ๒ ดวง ปัญจทวาราวัชชนจิต ๑ ดวง

๗. มโนวิญญาณธาตุ ได้แก่ จิต ๗๖ ดวงที่เหลือ

จากประเด็นคำถาม มโนธาตุ คือ จิตที่รับรู้อารณ์ได้ ๕ ทวาร เฉพาะทวารของตนๆ เท่านั้น มี ๓ ประเภท คือ ปัญจทวาราวัชชนจิต และสัมปฏิจจฉันนจิต ๒ ดวง รวมเป็นมโนธาตุ ๓

ส่วนมโนวิญญาณธาตุ นั้น หมายถึง จิต ๗๖ ดวง นอกเหนือจากปัญจวิญญาณธาตุ ๑๐ ดวง และนอกเหนือจากมโนธาตุ ๓ ดวง จิต ๗๖ ดวงนี้ เป็นมโนวิญญาณธาตุเพราะรู้อารมณ์ได้ทั้ง ๖ อารมณ์ และเกิดได้ทั้ง ๖ ทวาร และวิบากจิตบางดวงที่ทำกิจปฏิสนธิ ภวังค์ จุติ ก็รู้อารมณ์ได้โดยไม่ต้องอาศัยทวาร ครับ

ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

จิตเป็นสภาพธรรมที่มีจริง เป็นใหญ่เป็นประธานในการรู้แจ้งอารมณ์

การจำแนกจิต จำแนกโดยนัยที่เป็นวิญญาณธาตุ ๗ ได้แก่จักขุวิญญาณธาตุ (จิตเห็น ๒ ดวงที่เป็นผลของกุศลและอกุศล) โสตวิญญาณธาตุ (จิตได้ยิน ๒ ดวงที่เป็นผลของกุศลและอกุศล) ฆานวิญญาณธาตุ (จิตได้กลิ่น ๒ ดวงที่เป็นผลของกุศลและอกุศล) ชิวหาวิญญาณธาตุ (จิตลิ้มรส ๒ ดวงที่เป็นผลของกุศลและอกุศล) กายวิญญาณธาตุ (จิตรู้สิ่งที่กระทบสัมผัสทางกาย๒ ดวงที่เป็นผลของกุศลและอกุศล) มโนธาตุ ๓ ดวง (วิถีจิตแรกทางปัญจทวาร และ สัมปฏิจฉันนจิต ๒ ดวง) มโนวิญญาณธาตุ (จิต ๗๖ ดวง ที่เหลือจากข้างต้น)

มโนวิญญาณธาตุ หมายถึง จิต ๗๖ ดวง (นอกเหนือจากปัญจวิญญาณธาตุ ๑๐ ดวงและมโนธาตุ ๓ ดวง) จิต ๗๖ ดวงนี้ เป็นมโนวิญญาณธาตุ เพราะรู้อารมณ์ได้ทั้ง ๖ อารมณ์ และ เกิดได้ทั้ง ๖ ทวารและวิบากจิตบางดวงที่ทำกิจปฏิสนธิ ทำกิจภวังค์ ทำกิจจุติ ก็รู้อารมณ์ได้โดยไม่ต้องอาศัยทวาร มโนธาตุ คือ จิต ๓ ดวง คือ สัมปฏิฉันนจิต ๒ ปัญจทวารราวัชชนจิต ๑ รับรู้อารมณ์ทวารทั้ง ๕ มโนวิญาณธาตุ คือ จิต ๗๖ ดวง ได้แก่ อกุศลจิต ๑๒ อเหตุกจิต ๕ กามาวจรโสภณ ๒๔ มหัคคตจิต ๒๗ โลกุตตรจิต ๘ รับรู้อารมณ์ทั้ง ๖ และ ทางมโนทวารอย่างเดียวตามควร ครับ

สาธุ สาธุ สาธุ อนุโมทามิ

ขอบคุณและขออนุโมทนาครับ

กราบขอบพระคุณ และขออนุโมทนาค่ะ