ด้วยหลักการของกรรม จริงอยู่ที่ว่าเหตุปัจจัยที่มีต่อบุคคล มีทั้งเหตุอดีต เหตุปัจจุบันและไม่มีสิ่งใดที่เกิดขึ้นลอยๆ โดยปราศจากเหตุ และด้วยหลักการที่ว่าสรรพสิ่งตกอยู่ภายใต้หลักไตรลักษณ์ แต่ผมมีข้อสงสัยว่ามนุษย์จะทำดีหรือทำไม่ดีมีอิสระในการเลือกหรือไม่ เพราะบางครั้งก็ได้รับคำอธิบายว่าขึ้นอยู่กับอุปนิสัยที่สั่งสมมาซึ่งเป็นเหตุอดีตซึ่งไม่อาจเปลี่ยนแปลงหรือเลือกได้ และบางครั้งก็อธิบายเพิ่มว่าประกอบกับเหตุปัจจุบัน ก็สงสัยว่าเหตุปัจจุบันดังกล่าวเกิดขึ้นลอยๆ หรือเป็นผลจากเหตุอดีต ถ้าตอบว่าเป็นผลจากเหตุอดีต ก็เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นแล้วไม่เกี่ยวกับการเลือกในปัจจุบันของบุคคล แล้วธรรมอันใด? ที่บ่งบอกถึงความสามารถในการเลือกของมนุษย์ได้ เพราะถ้าถือว่าทุกสิ่งทุกอย่างเกิดจากเหตุ อดีตเป็นผลจากการกระทำในอดีตก็น่าจะเป็นมิจฉาทิฏฐิอย่างหนึ่ง หรือถ้าหากกล่าวว่าเหตุอดีตไม่มีส่วน ก็จะกลายเป็นมิจฉาทิฏฐิอีกอย่างหนึ่ง เพราะหากเชื่อว่าทุกอย่างเกิดจากเหตุอดีต ก็จะทำให้คนคิดไปได้ว่าถ้าอย่างนั้นก็ไม่ต้องทำอะไร คนมันดีมันชั่วมาแต่เกิดอยู่แล้ว เข้าทำนองเทพเทวดากำหนดไว้แล้ว ผมคิดว่าผมติดอยู่ที่ธรรมอันหนึ่งที่เรียกว่า เจตนาหรือเจตนาเจตสิก คือ สงสัยว่าเจตนาเจตสิก จะเกิดประกอบกับเจตสิกใดอย่างอิสระหรือไม่ น่าสับสนที่ว่าในทางการสั่งสอนก็บอกกล่าวกันว่าให้ตั้งตนตั้งใจทำอย่างนั้นอย่างนี้ ซึ่งฟังเหมือนว่าอัตตานี้มีอำนาจและกำหนดเลือกทำไม่ทำสิ่งใดได้ แต่ในอภิธรรมตัวอัตตาที่จะตั้งตนตั้งใจทำนั้นไม่มี มีแต่เจตนาเจตสิก คือ รู้สึกว่าไม่ว่าคนจะเชื่ออย่างใดคิดอย่างไร ตั้งใจอย่างไร ทำอย่างไร ไม่ทำอย่างไร ก็ไม่มีความหมายอะไรเมื่อพิจารณาในแง่อภิธรรม เพราะมันจำต้องเป็นอย่างนั้นเอง ก็อีกนั่นแหละหากอย่างนั้นก็ไม่ต้องมีการบอกการสอนกันก็ได้ เพราะมันจะเป็นไปเองตามเหตุปัจจัยอยู่แล้ว แต่ก็อีกนั่นล่ะ การจะมีการบอกการสอนการได้ยินการได้พบ ก็เกิดจากเหตุปัจจัยอีก ก็ในเมื่อทุกสิ่งทุกอย่างเกิดจากเหตุปัจจัย เราจะเอาตัวตนที่ไหนมาตั้งว่าจะทำดียังงั้นยังงี้ อยากขอความอนุเคราะห์จากท่านผู้รู้ว่า ผมสับสนที่ตรงไหนถึงสงสัยอย่างนี้ หรือถ้าสงสัยอย่างนี้จะไปสอบถามได้ที่ใด

ความจริงพระธรรมคำสอนมิได้ขัดแย้งกัน ต้องศึกษาให้ละเอียดว่าบางครั้งทรงแสดงโดยโวหาร บางครั้งทรงแสดงโดยปรมัตถ์ ขอเชิญสนทนาธรรมที่มูลนิธิทุกวันเสาร์และวันอาทิตย์ เวลา 09.00 - 16.00 น.

รายการธรรมะที่มูลนิธิฯ ... ทุกวันเสาร์

ทุกวันเสาร์ ...

ขอเชิญร่วมรายการสนทนาธรรมที่ มูลนิธิศึกษาและเผยแพร่พระพุทธศาสนา

ดังรายการต่อไปนี้

เวลา ๐๙:๐๐-๑๒:๐๐ น.

สนทนาพระสูตรโดย อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ และคณะวิทยากร

เวลา ๑๓:๐๐-๑๖:๐๐ น.

สนทนาปรมัตถธรรมโดย คณะวิทยากร

มูลนิธิศึกษาและเผยแพร่พระพุทธศาสนาสำนักงานเลขที่ ๑๗๔/๑ ซอยเจริญนคร ๗๘ ถนนเจริญนคร แขวงบุคคโล เขตธนบุรี กรุงเทพ ๑๐๖๐๐

คลิกที่นี่ ... ดูแผนที่ไปมูลนิธิฯ

สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ โทร ๐๒ ๔๖๘ ๐๒๓๙

รายการธรรมะที่มูลนิธิฯ...ทุกวันอาทิตย์

ทุกวันอาทิตย์...ขอเชิญร่วมรายการสนทนาธรรมที่มูลนิธิศึกษาและเผยแพร่พระพุทธศาสนาดังรายการต่อไปนี้

เวลา ๐๙:๐๐-๑๑:๐๐ น. สนทนาพื้นฐานพระอภิธรรมโดย..อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ และคณะวิทยากร

เวลา ๑๑:๐๐-๑๒:๐๐ น. สนทนาพระวินัยโดย..คณะวิทยากร

เวลา ๑๓:๐๐-๑๔:๐๐ น. สนทนาอัฏฐสาลินีอรรถกถาโดย..คณะวิทยากร

เวลา ๑๔:๐๐-๑๖:๐๐ น. สนทนาเรื่องปฏิบัติธรรมโดย..อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ และคณะวิทยากร

มูลนิธิศึกษาและเผยแพร่พระพุทธศาสนาสำนักงานเลขที่ ๑๗๔/๑ ซอยเจริญนคร ๗๘ ถนนเจริญนคร แขวงบุคคโล เขตธนบุรี กรุงเทพ ๑๐๖๐๐

คลิกที่นี่ ... ดูแผนที่ไปมูลนิธิฯ

สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมที่ ๐๒ ๔๖๘ ๐๒๓๙

ขออนุโมทนาครับ