๑. ความเข้าใจธรรมะแตกต่างหรือเหมือนกันกับความเข้าใจสภาพธรรม?

๒. ความเข้าใจธรรมมะ เป็นเหตุให้เกิดความเข้าใจสภาพธรรม?

๓. ความเข้าใจสภาพธรรม เป็นเหตุให้พิจารณาธรรมได้ถูกต้องตามลำดับ?

๔. ความเข้าใจสภาพธรรม พิจารณาธรรมได้ตรง ถูกต้อง เป็นเหตุให้สติเกิดบ่อยๆ?

๕. การระลึกถึงความคิด (ไม่ว่าจะคิดถึงสิ่งใดก็ตาม) คือ นามธรรมที่กำลังเกิดหลังจากเห็นจะค่อยๆ เร็วขึ้น เป็นสติระดับหนึ่งๆ สลับกับสติปัฏฐานจนกว่าจะคมชัดขึ้น คลายจากความติดข้องเรื่อยๆ หากมีความเข้าใจสภาพธรรมขึ้นเรื่อยๆ แต่ละทวาร หมายถึงเห็นแล้วคิด ก็ระลึกสภาพคิด จนคมชัดขึ้น ใกล้เคียงเห็นมากขึ้น เป็นสภาพธรรมที่เกิดสืบต่อกัน ตามเหตุปัจจัย?

๖. ความเข้าใจสภาพธรรมเกิดขึ้นมาเอง ถ้าไม่ได้ฟังพระธรรมเข้าใจคงไม่เกิดแน่นอนครับ?

ผิดพลาดไปก็ขออภัยด้วยครับ

ขอคำชี้แนะครับและขอเชิญร่วมสนทนาครับ

ขณะนั้น มีความเข้าใจธรรมในขั้นการฟัง และความเข้าใจธรรม ในขั้นปฏิบัติ คือ มีปัญญาเกิดรู้ความจริงของสภาพธรรมในขณะนี้ว่าเป็นธรรม ไม่ใช่เรา คือ เข้าใจตัวจริงของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ และความเข้าใจธรรม หรือ ปัญญาที่เข้าใจธรรมที่เป็นพระนิพพาน และเข้าใจธรรมส่วนอื่นๆ อย่างละเอียดลึกซึ้ง อันเกิดจากปัญญาที่เป็นปฏิเวธ คือการบรรลุธรรม ครับ จะเห็นนะครับว่า ความเข้าใจธรรมกินความกว้างขวางทั้งความเข้าใจที่ไม่ใช่เฉพาะตัวธรรมเท่านั้นที่เป็นสภาพธรรม แต่รวมถึงเรื่องราวของธรรมอื่นๆ ด้วย มีเรื่องกรรม เรื่อง บารมี เรื่องกุศลประการต่างๆ

ส่วน ความเข้าใจสภาพธรรม คือ มุ่งหมายถึงเรื่อง ตัวสภาพธรรมที่มีจริง คือ จิต เจตสิก รูปและนิพพาน ที่เป็นนามธรรม และรูปธรรม แต่ไม่ใช่เรื่องอื่นๆ เช่น ไม่ใช่เรื่องกรรม เรื่องสมถภาวนา เป็นต้น

ซึ่งความเข้าใจสภาพธรรม หรือ ปัญญาที่เข้าใจตัวธรรม ก็มีหลายระดับอีกเช่นกัน ปัญญาขั้นการฟัง ที่เข้าใจสภาพธรรม ที่เข้าใจขั้นการฟังว่า สภาพธรรมมีจริง เห็นมีจริง ได้ยินมีจริง เสียง สี กลิ่น เป็นธรรม เพราะมีลักษณะให้รู้ กำลังปรากฏ แม้ยังไม่ได้ประจักษ์ตัวธรรม แต่เป็นการเข้าใจสภาพธรรมในขั้นการฟัง ครับ ความเข้าใจสภาพธรรมอีกระดับหนึ่ง คือ เข้าใจ คือ รู้ตัวจริงของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏที่ไม่ใช่เพียงขั้นการฟัง คือ ขณะที่สติปัฏฐานเกิดระลึกรู้ลักษณะของสภาพที่มีในขณะนี้ ว่าเป็นแต่เพียงธรรม ไม่ใช่เรา คือ เห็น กำลังปรากฏ สติและปัญญาเกิด รู้ตรงลักษณะที่เห็นกำลังปรากฏ ว่าเป็นแต่เพียงธรรม ไม่ใช่เรา อันเป็นปัญญา ความเข้าใจสภาพธรรมในขั้นปฏิบัติที่รู้ที่ตัวจริงในสภาพธรรมที่ไม่ใช่ขั้นการฟัง ครับ และความเข้าใจสภาพธรรม อีกระดับหนึ่ง คือ ประจักษ์ความจริงที่เป็นพระนิพพาน ขณะที่มรรคจิตเกิดขึ้น ก็เป็นปัญญา ความเข้าใจที่แทงตลอดสภาพธรรม จนสามารถดับกิเลสได้ นั่นเองครับ ที่เป็นปฏิเวธ การบรรลุธรรมเพราะ ประจักษ์ตัวธรรม คือ พระนิพพาน

สรุปได้ว่า ความเข้าใจธรรมกินความกว้างขวาง ว่า ความเข้าใจสภาพธรรม เพราะความเข้าใจธรรม เข้าใจเรื่องราวในส่วนอื่นๆ ของพระไตรปิฎกด้วย ไม่ใช่เฉพาะความเข้าใจสภาพธรรมที่เป็น จิต เจตสิก รูป เท่านั้น

ขออนุโมทนาที่ร่วมสนทนา

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

พระมหากรุณาคุณของพระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า ไม่สามารถที่จะประมาณได้เลย พระองค์ทรงอุบัติขึ้นในโลกเพื่อประโยชน์เกื้อกูลแก่สัตว์โลกอย่างแท้จริง มีพระมหากรุณาต่อสัตว์โลกทั้งปวง ทั้งเทวดา พรหม และ มนุษย์ทั้งหลาย, พระมหากรุณาที่ทรงอนุเคราะห์สัตว์โลกนั้น ก็ด้วยพระธรรมคำสอนของพระองค์ ที่เป็นแสงสว่างทำลายความมืดคืออวิชชา (ความไม่รู้) เพราะมีอวิชชานี้เองจึงทำให้ไม่รู้สภาพธรรมตามความเป็นจริง เป็นเหตุให้กระทำไม่ดี ประพฤติทุจริตกรรมประการต่างๆ มากมาย อะไรที่จะเป็นธรรมที่ละคลายอวิชชาซึ่งเป็นความไม่รู้ได้? ก็ต้องด้วยปัญญา ความเข้าใจถูกเห็นถูกเท่านั้น แล้วปัญญา จะมาจากไหน จะเกิดขึ้นได้อย่างไร

ถ้าไม่ฟังพระธรรม ศึกษาพระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง ค่อยๆ สะสมความเข้าใจถูกเห็นถูกไปทีละเล็กทีละน้อย สิ่งที่สำคัญที่สุด ต้องเริ่มที่การฟังพระธรรมให้เข้าใจ ฟังพระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง ซึ่งแสดงถึงสิ่งที่มีจริงทั้งหมด จากที่ไม่เคยรู้มาก่อนเลยว่าขณะนี้เป็นธรรม ก็จะค่อยๆ สะสมความเข้าใจที่ถูกต้องไปตามลำดับ มีความเข้าใจว่าธรรมไม่ต้องไปแสวงหาที่ไหน มีจริงในขณะนี้ และสิ่งที่มีจริงในขณะนี้ นั่นเอง ที่จะเป็นที่ตั้งให้สติเกิดขึ้นระลึกตรงลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ และปัญญารู้ตามความเป็นจริง เป็นไปตามเหตุตามปัจจัยจริงๆ ทั้งหมดนั้น เป็นเรื่องของการอบรมเจริญปัญญาไปตามลำดับ จะให้มีการระลึกรู้สภาพธรรมที่กำลังมีกำลังปรากฏโดยปราศจากความเข้าใจในเรื่องของสภาพธรรม ย่อมเป็นสิ่งที่เป็นไปไม่ได้ ครับ.

...ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...

ขอบคุณ และขออนุโมทนาค่ะ

ขออนุโมทนาครับ

ที่กล่าวมาทั้งหมด ๖ ข้อ แสดงว่ายังไม่เข้าใจ เพราะถ้าเข้าใจ หรืออาจจะพอเข้าใจ แต่ยังไม่แน่ใจ ก็ยังนับว่ายังไม่เข้าใจ เพราะถ้าเข้าใจแล้ว ความสงสัยย่อมไม่มี เพราะความสงสัยโดยตัวมันเองก็เป็น "ธรรมะ" และที่สำคัญที่สุด จุดประสงค์ของการศึกษาธรรมะในขั้นต้นไม่ใช่เพื่อต้องการ ที่ "เอา" ความเข้าใจ แต่เพื่อให้รู้ว่า แม้ในขณะที่ยังไม่เข้าใจ ขณะนั้นก็เป็น "ธรรมะ"

อนุโมทนา

ขอบคุณ และขออนุโมทนาครับ

ธรรมใดที่ตรงตามคำสอนของพระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น หากเกิดแก่ข้าพเจ้า รวมถึงธรรมอื่นใดที่ยังไม่เกิดแก่ข้าพเจ้า ขอธรรมที่เป็นคุณเป็นประโยชน์นั้นจงเกิดแก่ท่านทั้งหลายและสรรพสัตว์ ขอให้สรรพสัตว์ทั้งหลายพบพระธรรมคำสอน รู้ตามคำสอนและพ้นจากทุกข์ ทั้งมวลครับ

ขอบพระคุณอาจารย์ ผเดิม, อาจารย์ คำปั่นและทุกๆ ท่านครับและขออนุโมทนาครับ