ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคเจ้าอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

กระผมมีคำถามจากคาถาพระธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หน้า 424 กระผมไม่เข้าใจคำว่า "อกัตญญู" ในที่นี้ครับ ว่าแปลว่าอะไร และหมายถึงอะไร และดูเหมือนคำแปลพระคาถาก็ไม่ได้แปลตรงจากพระคาถา แต่ยกอรรถกถาขึ้นมาแทน กราบขอคำอธิบายด้วยครับ

ฉินฺท โสตํ ปรกฺกมฺม กาเม ปนูท พฺราหฺมณ สงฺขารานํ ขยํ ตฺวา อกตญฺญูสิ พฺราหฺมณ.

"พราหมณ์ ท่านจงพยายามตัดกระแสตัณหา, จงบรรเทากามทั้งหลายเสีย, ท่านรู้ความสิ้นไปแห่งสังขารทั้งหลายแล้ว เป็นผู้รู้พระนิพพานอันอะไรๆ กระทำไม่ได้นะ พราหมณ์."

แก้อรรถ

... บทว่า อกตญฺญู ความว่า เมื่อเป็นเช่นนั้น ท่านจะเป็นผู้ชื่อว่า อกตัญญ. เพราะรู้พระนิพพาน อันอะไรๆ บรรดาโลกธาตุทั้งหลายมีทองคำเป็นต้น ทำไม่ได้.

ขอกราบอนุโมทนาครับ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

จากการได้ศึกษาพระสูตรที่คุณวิทวัตได้ยกมานั้นทำให้ได้เข้าใจถึงคำว่า "อกตัญญู" เพิ่มอีกหนึ่งความหมาย คือ ผู้รู้ซึ่งพระนิพพานอันปัจจัยอะไรๆ ทำ (ปรุงแต่ง) ไม่ได้ [มาจากคำว่า อกต - อันปัจจัยอะไรกระทำหรือปรุงแต่งไม่ได้ กับ ญู - ผู้รู้ ซ้อน ญฺ จึงรวมเป็น อกตญฺญู] เพราะพระนิพพาน เป็นวิสังขารธรรม (ธรรมที่ปราศจากปัจจัยปรุงแต่ง) เป็นธรรมที่ไม่เกิดไม่ดับ แต่ก็เป็นสภาพธรรมที่มีจริง เป็นปรมัตถธรรม ผู้ที่จะประจักษ์แจ้งในลักษณะของพระนิพพาน ต้องเป็นพระอริยบุคคลขั้นต่างๆ ดังนั้น อกตัญญูในพระสูตรนี้จึงมุ่งหมายถึงผู้รู้ซึ่งพระนิพพานเท่านั้น ส่วนคำว่า "อกตัญญู" ที่เข้าใจกันโดยทั่วไป หมายถึง ผู้ที่ไม่รู้อุปการคุณที่ผู้อื่นกระทำแล้ว ดังตัวอย่างเช่น "พระเทวทัตเป็นคนอกตัญญู ไม่รู้คุณของพระตถาคต" ตามข้อความใน พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย เอกนิบาตชาดก เล่ม ๓ ภาค ๒ - หน้าที่ ๑๘๒ (สีลวนาคชาดก) ดังนี้
(คนอกตัญญูหาช่องเนรคุณอยู่ทุกขณะ)
"ถ้าใครๆ จะพึงให้สมบัติในแผ่นดินทั้งหมดแก่คนอกตัญญู
ผู้มีปกติมองหาโทษอยู่เป็นนิตย์ ก็ทำให้เขาพอใจไม่ได้"

... ยินดีในกุศลของคุณวิทวัตและทุกๆ ท่านด้วยครับ ...

กราบอนุโมทนาครับ ทีแรกก็สงสัยว่าอกตัญญูทั่วไปที่เราเข้าใจ ว่าเป็นความไม่รู้ในสิ่งที่ผู้อื่นทำให้กับเรา แต่วันนี้ได้เข้าใจ อีกหนึ่งความหมายคือ การรู้ในสิ่งที่ไม่มีอะไรทำให้เกิดขึ้นได้

ยินดีในกุศลจิตครับ