ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

พระอภิธรรมปิฎก ธรรมสังคณี เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้า 379

พระยามิลินทร์ : ท่านพระนาคเสน พระผู้มีพระภาคเจ้าทําอะไร ซึ่งทําได้โดยยาก

พระนาคเสน : มหาบพิตร พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบอกการกําหนดธรรมคือจิตและเจตสิกอันไม่ใช่รูปเหล่านี้ ที่เป็นไปในอารมณ์เดียวกันว่า นี้เป็นผัสสะ นี้เป็นเวทนา นี้เป็นสัญญา นี้เป็นเจตนา นี้เป็นจิต.

พระยามิลินทร์ : ขอพระผู้เป็นเจ้าจงอุปมาให้ฟัง.

พระนาคเสน : มหาบพิตร อุปมาเหมือนคนบางคนข้ามสมุทรด้วยเรือ แล้วใช้อุ้งมือวักน้ำชิมดู ก็พึงทราบหรือหนอว่า นี้น้ำแม่น้ำคงคา นี้น้ำแม่น้ำยมุนา นี้น้ำแม่น้ำอจิรวดี นี้น้ำแม่น้ำสรภู นี้น้ำแม่น้ำมหี.

พระยามิลินทร์ : ข้าแต่ท่านนาคเสน รู้ได้ยาก.

พระนาคเสน : มหาบพิตร การที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสบอกการกําหนดธรรมคือจิตและเจตสิก ซึ่งไม่ใช่รูปเป็นไปในอารมณ์เดียวกันว่า นี้เป็นผัสสะ ฯลฯ นี้เป็นจิต ชื่อว่า ทรงทําสิ่งที่ทําได้ยากกว่านั้นมาก.

ไม่ทราบใครเคยควักแม่น้ำเจ้าพระยามาลองชิมแล้วทราบว่ารสนี้มาจากแม่น้ำต้นสายไหน เป็นปิง หรือวัง หรือยม หรือน่าน ไหม แม้ว่าจะทำเช่นนั้นได้ แต่ท่านแสดงว่าการจำแนกนามธรรมที่กำลังรู้อารมณ์เดียวกัน ยากกว่านั้นมาก

ขอกราบอนุโมทนาครับ

ยินดีในกุศลจิตครับ