[เล่มที่ 43] พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนาที่ 195

๒๒. นิรยวรรควรรณนา

๑. เรื่องนางปริยาชิกาชื่อสุนทรี [๒๒๓]

ขอความเบื้องตน

พระศาสดา เมื่อประทับอยูในพระเชตวัน ทรงปรารภนางปริพาชิกา ชื่อสุนทรี ตรัสพระธรรมเทศนานี้วา "อภูตวาที" เปนตน พวกเดียรถียคิดตัดลาภสักการะพระศาสดา

เรื่องมาโดยพิสดารในอุทานนั่นแลวา "ก็โดยสมัยนั้นแล พระผูมีพระภาคเจาเปนผูอันมหาชนสักการะ ทําความเคารพ นับถือ บูชาแลว" เปนตน. สวนเนื้อความยอในเรื่องนี้ มีดังตอไปนี้ :-

ไดยินวา เมื่อลาภสักการะเชนกับหวงน้ําใหญแหงปญจมหานที เกิดขึ้นแกพระผูมีพระภาคเจาและภิกษุสงฆแลว พวกอัญญเดียรถียก็เสื่อมลาภ สักการะ เปนผูอับแสง ประหนึ่งหิ่งหอยในเวลาพระอาทิตยขึ้น รวมประชุมปรึกษากันวา "ตั้งแตกาลแหงพระสมณโคดมอุบัติขึ้น พวกเราก็เสื่อมลาภสักการะ ใครๆ ยอมไมรู แมความที่เราทั้งหลายมีอยู พวกเรา จะพึงรวมกันกับใครหนอ กอโทษใหเกิดขึ้นแกพระสมณโคดม แลวยังลาภสักการะของเธอใหเสื่อมสูญ"

พวกเดียรถียใหนางสุนทรี ทําลายพระเกียรติพระศาสดา

ครั้งนั้น ความคิดไดเกิดขึ้นแกอัญญเดียรถียเหลานั้นวา "พวกเรา รวมกับนางสุนทรีจักสามารถ (ทําได)" วันหนึ่ง พวกเขา (แกลง) ไมสนทนากะนางสุนทรี ผูเขาไปยังอารามเดียรถีย ไหวแลวยืนอยู นางแม

พระสุตตันตปฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนาที่ 196

ปราศรัยบอยๆ ก็ไมไดคําตอบ จึงถามวา "พระผูเปนเจาทั้งหลาย ถูกใครๆ เบียดเบียนบางหรือ"

เดียรถีย. นองหญิง นางไมเห็นพระสมณโคดมที่เที่ยวเบียดเบียน พวกเรา ทําใหเสื่อมลาภสักการะหรือ

นางสุนทรี. ดิฉันควรจะทําอยางไร ในเรื่องนี้

เดียรถีย. นองหญิง นางแลมีรูปสวย ถึงความเปนผูงามเลิศ จงยกโทษขึ้นแกพระสมณโคดม แลวใหมหาชนเชื่อถอยคํา ทําใหเสื่อมลาภ สักการะ

นางสุนทรีนั้น รับรองวา "ดีละ" แลวหลีกไป ตั้งแตนั้นมา นางถือเอาสิ่งของมีระเบียบดอกไม ของหอม เครื่องลูบไล การบูรและของเผ็ดรอนเปนตน เดินบายหนาตรงไปยังพระเชตวัน ในเวลาที่มหาชนฟงพระธรรมเทศนาของพระศาสดา แลวกลับเขาพระนครในเวลาเย็น ถูก มหาชนถามวา "ไปไหน" ก็ตอบวา "ไปสํานักพระสมณโคดม ฉันอยูในพระคันกุฎีเดียวกันกับพระสมณโคดมนั้น" แลวอยูในอารามเดียรถีย แหงใดแหงหนึ่งยางลงสูทาง (ที่ไปยัง) พระเชตวันแตเชาตรู เดินบายหนาสูพระนคร นางถูกมหาชนถามวา "ไปไหนสุนทรี" ตอบวา "ฉันอยูในพระคันกุฎีเดียวกันกับพระสมณโคดม ใหทานยินดีดวยความยินดี เพราะกิเลสแลว จึงกลับมา"

พวกภิกษุถูกพวกเดียรถียหาวาฆานางสุนทรี

แตนั้นมา โดยกาลลวงไป ๒-๓ วัน พวกเดียรถียใหกหาปณะ แกพวกนักเลงแลวกลาววา "พวกทานจงไปฆานางสุนทรี แลวหมกไว

พระสุตตันตปฎกขุททกนิกายคาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนาที่ 197

ที่ระหวางกองหยากเยื่อแหงระเบียบดอกไม ที่ใกลพระคันธกุฎีของพระสมณโคดม แลวกลับมา" พวกนักเลงก็ไดทําอยางนั้น

ลําดับนั้น เดียรถียทั้งหลายไดทําความโกลาหลขึ้นวา "พวกเรา ไมเห็นนางสุนทรี" แลวทูลแดพระราชา ถูกพระราชาตรัสถามวา "พวกทานมีความสงสัยที่ไหน" ทูลวา "นางสุนทรีอยูในพระเชตวันสิ้นวัน เทานี้ พวกอาตมภาพไมทราบความเปนไปของนางในพระเชตวันนั้น" อันพระราชา ทรงอนุญาตวา "ถากระนั้น พวกทานจงไปคนพระเชตวันนั้นดูเถิด" พาพวกอุปฏฐากของตนไปยังพระเชตวัน คนอยูที่พบ นางสุนทรีนั้น ในระหวางกองหยากเยื่อแหงระเบียบดอกไม จึงยกขึ้นเตียง เขาไปยังพระนคร ทูลแดพระราชาวา "พระสาวกของพระสมณโคดมฆา นางสุนทรี แลวหมกไวในระหวางกองหยากเยื่อแหงระเบียบดอกไม ดวยคิดวา 'จักปกปดกรรมลามกที่พระศาสดาทํา" พระราชา ตรัสวา "ถาอยางนั้น พวกทานจงไปเที่ยวประกาศใหตลอดพระนครเถิด" พวกเดียรถียพากันกลาวคําเปนตนวา "ขอทานทั้งหลาย จงดูกรรมของพวกสมณสักยบุตรเถิด" ในถนนแหงพระนครแลว ไดไปยังพระทวารแหง พระราชนิเวศนอีก พระราชารับสั่งใหยกสรีระของนางสุนทรีขึ้นใสแคร ในปาชาผีดิบ แลวใหรักษาไว ชาวพระนครสาวัตถีเวนพระอริยสาวก ที่เหลือโดยมากพากันกลาวคําเปนตนวา "ขอทานทั้งหลาย จงดูกรรมของ พวกสมณสักยบุตรเถิด" แลวเที่ยวดาพวกภิกษุ ในภายในพระนครบาง ภายนอกพระนครบาง ในปาบาง ภิกษุทั้งหลาย กราบทูลเรื่องนั้นแด พระตถาคต

พระสุตตันตปฎกขุททกนิกายคาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนาที่ 198

พระศาสดาตรัสวา "ถาอยางนั้น แมพวกเธอจงกลับโจทพวกมนุษยเหลานั้นอยางนั้น" ดังนี้แลว ตรัสพระคาถานี้วา :-

๑. อภูตวาที นิรย อุเปติ โย วาป กตฺวา น กโรมีติ จาห อุโภป เต เปจฺจ สมา ภวนฺติ นิหีนกมฺมา มนุชา ปรตฺถ

"ผูมักพูดคําไมจริง ยอมเขาถึงนรก หรือแมผูใดทําแลว กลาววา 'ขาพเจามิไดทํา' ชนแมทั้ง สองนั้น เปนมนุษยมีกรรมเลวทราม ละไปในโลก อื่นแลว ยอมเปนผูเสมอกัน"

แกอรรถ

บรรดาบทเหลานั้น บทวา อภูตวาที ไดแกผูไมเห็นโทษของ บุคคลอื่นเลย ทําการกลาวเท็จ ตูผูอื่นดวยคําเปลา

บทวา กตฺวา ความวา หรือผูใดทํากรรมลามกแลว กลาววา "ขาพเจามิไดทํากรรมนั่น"

หลายบทวา เปจฺจ สมา ภวนฺติ ความวา ชนแมทั้งสองนั้นไปสู ปรโลก ยอมเปนผูเสมอกันโดยคติ เพราะการเขาถึงนรก คติของชน เหลานั้นเทานั้น ทานผูรูกําหนดไวแลว แตอายุของเขาทานมิไดกําหนด ไว เพราะวาชนทั้งหลายทําบาปกรรมไวมาก ยอมไหมในนรกนาน ทํา บาปกรรมไวนอย ยอมไหมสิ้นกาลเพียงเล็กนอยเทานั้น ก็เพราะกรรมที่

พระสุตตันตปฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนาที่ 199

ลามกของชนแมทั้งสองนั้นนั่นเอง (เปนเหตุ) เพราะฉะนั้น พระผูมีพระภาคเจาจึงตรัสวา "นิหีนกมฺมา มนุชา ปรตฺถ" ก็บทวา ปรตฺถ สัมพันธเขากับบทวา 'เปจฺจ' ขางหนา อธิบาย วา ชนผูมีกรรมเลวทรามเหลานั้น ละไปในโลกอื่น คือไปจากโลกนี้ ยอมเปนผูเสมอกันในปรโลก

ในเวลาจบเทศนา ชนเปนอันมากบรรลุอริยผลทั้งหลาย มีโสดาปตติผลเปนตน ดังนี้แล

พวกฆานางสุนทรีถูกประหารชีวิต

พระราชา ทรงสงราชบุรุษไปดวยรับสั่งวา "พวกเธอจงรูความที่ คนอื่นฆานางสุนทรี" ครั้งนั้น นักเลงเหลานั้นดื่มสุราอยูดวยกหาปณะเหลานั้น ทําการทะเลาะกันและกัน คนหนึ่งกลาวกะคนหนึ่งวา "แก ฆานางสุนทรีดวยประหารเพียงทีเดียวแลว หมกไวในระหวางกองหยากเยื่อแหงระเบียบดอกไม ดื่มสุราดวยกหาปณะที่ไดมาจากการประหารนั้น เรื่องนั้นยกเลิกเสียเถิด" พวกราชบุรุษจึงจับนักเลงนั้นไปแสดงแดพระราชา ลําดับนั้น พระราชา ตรัสถามนักเลงเหลานั้นวา "พวกเธอฆา นางสุนทรีหรือ"

พวกนักเลง. ขาแตสมมติเทพ พระเจาขา

พระราชา. ใครใชพวกเธอใหฆา

พวกนักเลง. พวกอัญญเดียรถีย พระเจาขา

พระราชา รับสั่งใหเรียกพวกเดียรถียมา แลว ทรงบังคับวา "พวก เธอจงไปเที่ยวกลาวทั่วพระนครอยางนี้วา 'นางสุนทรีนี้ ถูกพวกขาพเจา

พระสุตตันตปฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนาที่ 200

ผูใครยกโทษแกพระสมณโคดมขึ้น ฆาแลว โทษของพระสาวกของพระสมณโคดมไมมี เปนโทษของขาพเจาฝายเดียว" พวกเดียรถียไดทําอยางนั้น มหาชนผูเขลาเชื่อแลวในคราวนั้น พวกเดียรถียก็ดี พวกนักเลงก็ดี ถึงอาชญาเพราะการฆาคน จําเดิมแตนั้นมา สักการะไดมี มากแกพระพุทธเจาและพระสาวกทั้งหลาย (ตามเคย) ดังนี้แล

เรื่องนางปริพาชิกาชื่อสุนทรี จบ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น