ถ. คำว่าไม่เที่ยง สมมติว่า นั่งอยู่แล้วเปลี่ยนเป็นลุกขึ้นยืน ความไม่เที่ยงก็เกิดขึ้น เพราะนั่งอยู่ไม่ได้แล้ว จึงต้องลุกขึ้นยืน หรือว่ายืนอยู่อย่างนี้ก็ไม่เที่ยงอีก จะต้องเปลี่ยนเป็นเดิน อะไรอย่างนี้ จะเรียกว่าไม่เที่ยงหรืออย่างไร

สุ. ยังไม่เปลี่ยน กำลังยืนอยู่อย่างนี้จะไม่เที่ยงอย่างไร ที่จะปรากฏให้โยนิโสมนสิการว่า สภาพนั้นไม่เที่ยง อย่างทางตา สติระลึกขณะที่กำลังรู้สภาพธรรมที่ปรากฏทางตา ทางจมูกได้กลิ่น ก็ปรากฏความไม่เที่ยงของทางตาแล้ว คือ ถ้าทางตายังเที่ยงอยู่ กลิ่นย่อมปรากฏไม่ได้ มีลักษณะที่ปรากฏแล้วว่าไม่เที่ยง

ไตรลักษณ์ไม่ใช่แยกกัน สภาพที่ไม่เที่ยงนั้นไม่งาม สภาพที่ไม่เที่ยงนั้นเป็นทุกข์ สภาพที่ไม่เที่ยงนั้นไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่แยกว่า ท่านผู้นี้รู้ทุกข์ ก็ไม่รู้ความเกิดดับ ไม่รู้สภาพความเป็นอนัตตา ความไม่ใช่ตัวตนของนามของรูปอะไรเลย มีแต่ทุกข์ นั่งเมื่อย นอนเมื่อย ยืนเมื่อย เดินเมื่อย นั่นไม่ใช่ทุกขลักษณะที่เป็นอริยสัจจะ ถ้ารู้ทุกข์อย่างนั้นไม่ทำให้รู้แจ้งอริยสัจธรรม เพราะไม่รู้ว่าสภาพที่เป็นเวทนา เป็นความรู้สึกปวดเมื่อยนั้น ไม่เหมือนกับสภาพอื่นที่เป็นนามอื่นเป็นรูปอื่นแต่ละชนิด ซึ่งเกิดแล้วก็ดับๆ สืบต่อกันอย่างรวดเร็ว

บางท่านกล่าวว่า รูปนั่งเป็นทุกข์ แต่ต้องนานๆ หน่อย คือ ต้องนั่งเสียนานจนเมื่อย แล้วก็เป็นทุกข์ แต่ว่าทุกขลักษณะไม่ใช่ต้องนั่งนานจึงจะปรากฏความเป็นทุกข์

ทุกอย่างที่เกิดปรากฏเป็นปรมัตถธรรมที่มีลักษณะปรากฏแต่ละทาง แต่ละลักษณะ เกิดปรากฏแล้วหมดไป นั่นเป็นทุกขลักษณะ เป็นไตรลักษณะ เป็นสภาพธรรมที่ผู้ใดรู้ชัด ก็จะทำให้ละคลายกิเลสและรู้แจ้งอริยสัจธรรมได้ และกว่าจะประจักษ์สภาพความเกิดขึ้นและดับไปเป็นอุทยัพพยญาณได้นั้น ความรู้ต้องทั่ว ต้องละเอียด ต้องชัดเจน

ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...

แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 178