สำหรับบรรพต่อไป ปฏิกูลมนสิการบรรพ

คือ การที่สติระลึกเป็นไปในส่วนต่างๆ ของกาย เช่น ผม ขน เล็บ ฟัน หนัง เป็นต้น ถ้าสติระลึกที่ผม ที่ขน ที่เล็บ ที่ฟัน ที่หนัง ปัญญารู้ชัด ก็จะต้องรู้สภาวะลักษณะที่เคยยึดถือว่าเป็นผม เป็นขน เป็นเล็บ เป็นฟัน เป็นหนัง เพราะก่อนที่จะประจักษ์ในปรมัตถธรรม ในสภาวะลักษณะ มีความเห็นว่าส่วนนั้นเป็นผม เป็นขน เป็นเล็บ เป็นฟัน เป็นหนัง แต่เวลาที่สติระลึกแล้วรู้ในสภาพปรมัตถธรรม ก็จะต้องรู้ในธาตุดิน น้ำ ไฟ ลม เย็น ร้อน อ่อน แข็ง ตึง ไหว นั่นเอง

ด้วยเหตุนี้ เมื่อเคยยึดถือส่วนต่างๆ ของกาย คือ เคยยึดถือผม ขน เล็บ ฟัน หนัง เป็นต้น ว่าเป็นเรา ว่าเป็นของเรา เมื่อเคยเข้าใจผิดอย่างนั้น ในขณะที่สติระลึกลักษณะของส่วนที่เคยยึดถือนั้น ปัญญาก็พิจารณารู้ชัดในสภาวะลักษณะของสิ่งนั้น จึงจะประจักษ์ว่าไม่ใช่ตัวตน

เพราะฉะนั้น ทุกบรรพของกายานุปัสสนาสติปัฏฐาน ไม่ว่าจะระลึกที่ส่วนใด ปัญญาก็จะต้องรู้สภาวะลักษณะของปรมัตถธรรมนั่นเอง

ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...

แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 172