ความรู้ ในทางโลก มีการจำแนกสิ่งทั้งปวงเป็นสิ่งมีชีวิต และสิ่งไม่มีชีวิต โดยมีเกณฑ์แบ่งหลายประการ แต่หลักสำคัญคือสามารถขยายเผ่าพันธ์ุเพิ่มจำนวนได้ ในแง่นี้แม้จุลชีพอย่างแบคทีเรีย ก็ยังนับว่าเป็นสิ่งมีชีวิต (ส่วนไวรัส ยังมีข้อถกเถียงอยู่บ้างเนื่องจากต้องอาศัยอยู่ในเซลล์ของผู้อื่น จึงสามารถแสดงลักษณะของ"ชีวิต"ได้)

ไม่ทราบว่าในทางอภิธรรม ได้บรรยายถึง "ความมีชีวิต" ไว้บ้างหรือไม่ อย่างไร

เคยได้ฟังบรรยายของท่านอาจารย์สุจินต์ มีตอนหนึ่งท่านกล่าวถึง จิตของไส้เดือน ไม่ทราบว่าหากเทียบเคียงว่า สิ่งใดมีจิต นับว่าสิ่งนั้นเป็นสิ่งมีชีวิตในทางโลก ได้หรือไม่ครับ

ถึงกระนั้นก็ยังมีข้อสงสัย เช่นว่าพืช มีจิตหรือไม่ หรือสัตว์เล็กๆ บางประเภท เช่นปลวก ความมีชีวิตของมันนั้น ต้องประกอบด้วยชีวิตอื่นๆ อันได้แก่ นางพญาปลวก ปลวกทหาร ปลวกงาน ขาดสิ่งใดไม่ได้ มิฉะนั้นก็มิใช่ปลวกโดยสมบูรณ์ อย่างนี้แล้ว ปลวก 1 ตัว มีจิต 1 ดวง (ซึ่งเกิดดับสืบต่อ) หรือว่า ปลวกทั้งรังนั้น มีจิตเพียง 1 ดวง

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

ธรรมเป็นเรื่องที่ละเอียดที่จะต้องศึกษาไตร่ตรองในเหตุในผล ตามพระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง ตามความเป็นจริงแล้ว สิ่งที่มีชีวิตทั้งหมด ตามพระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงนั้น ต้องเกิดจากกรรม เท่านั้น ซึ่งเป็นสัตว์ที่มีจิต เจตสิก รูป จึงจะเรียกว่า สิ่งมีชีวิต เมื่อกล่าวโดยรวมแล้ว ได้แก่ สัตว์ที่เกิดในภพภูมิต่างๆ อย่างเช่น ผู้ที่เกิดมาเป็นมนุษย์ ในสุคติภูมิ และ สัตว์ดิรัจฉาน ในอบายภูมิ เป็นต้น ล้วนเป็นสิ่งที่มีชีวิต เพราะเกิดขึ้นด้วยผลของกรรม แม้แต่สัตว์เล็กๆ เช่น มด ปลวก ยุง พยาธิ ไส้เดือน เป็นต้น ก็เป็นสัตว์มีชีวิต เพราะเกิดจากกรรมซึ่งเป็นสัตว์ในอบายภูมิ แต่พวกพืช ต้นไม้ และไวรัส ไม่ใช่สิ่งที่มีชีวิต ครับ
...ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...

ขอบคุณสำหรับคำตอบครับ

ขอโอกาสถามเพิ่มเติม โดยหวังว่าจะเป็นไปเพื่อความกระจ่างในธรรมนะครับ

ที่ท่านผู้ตอบกล่าวมานั้น จึงเข้าใจได้ว่า รูปใดมีจิตครอง จึงจะนับว่าเป็นสัตว์ ซึ่งในทางโลกอาจเรียกได้ว่า เป็นสิ่งมีชีวิต ผมเข้าใจถูกต้องหรือไม่ครับ

แต่เหตุใดท่านผู้ตอบจึงว่า ไวรัส ไม่ใช่สิ่งมีชีวิต โดยละเว้นการกล่าวถึงสัตว์เซลล์เดียว เช่น แบคทีเรีย หรือท่านเห็นว่า แบคทีเรีย เป็นสัตว์ มีจิต เจตสิก (รูปนั้นมีแน่) มีคำบรรยายใดในอภิธรรมหรือไม่ครับ ที่ทำให้สามารถจำแนกได้ว่า รูปประเภทใด จึงมีจิตครอง และอย่างใด จึงไม่มีจิตครอง (อย่างเช่นพืช เป็นต้น)

ยังมีความอัศจรรย์ (หรือความเป็นธรรมดา แล้วแต่จะมองอย่างไร) อันสังเกตได้จากความรู้ทางโลก ที่ก่อให้เกิดความสงสัยในเรื่องเหล่านี้อีก อย่างเช่น เซลล์เม็ดเลือดขาวในกระแสเลือด เข้าทำลายเซลล์แบคทีเรีย หรือการที่ตัวอสุจิ แหวกว่ายไปเพื่อผสมกับเซลล์ไข่ สิ่งเหล่านี้ มีเพียงเซลล์เดียว อาศัยอยู่ในร่างกายของเรา และหากนำออกจากร่างกายโดยรักษาสภาวะแวดล้อมอย่างเหมาะสม ก็ยังคงสภาพ "มีชีวิต" ได้อีกเป็นเวลานาน หรือโปรโตซัว ซึ่งเป็นสัตว์เซลล์เดียว (ตามทางโลก) มีชีวิตอยู่ด้วยตนเอง ตามธรรมชาติ สิ่งเหล่านี้ มีรูปแน่ แต่จิต เจตสิก สิ่งเหล่านี้มีหรือไม่

เลยจากสิ่งที่มีเพียงเซลล์เดียว ก็ยังมีสิ่งมีชีวิตอันประกอบด้วยหลายเซลล์แบบง่ายๆ กว่าที่จะมาถึงไส้เดือน หรือมด (ซึ่งถือว่าซับซ้อนและพัฒนามาก) ในระหว่างทางนั้นมีประเภทของสัตว์อีกมากมายนับไม่ถ้วน

คำถามจึงมีอยู่ว่า หากแบคทีเรีย ยังไม่มีจิต เจตสิก ในขณะที่ไส้เดือน มีจิต เจตสิกแล้ว ในระหว่างทางนั้น ตรงไหนที่เริ่มมี จิต เจตสิก ปรากฏขึ้นในรูป

หรือหากว่าแบคทีเรีย มีจิต เจตสิก ถ้าเช่นนั้นแล้ว เม็ดเลือดขาว มีจิต เจตสิก หรือไม่ มีหลักในการพิจารณาอย่างไร

ขอบคุณครับ

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาครับ

จำพวกแบคทีเรีย หรือ ไวรัสต่างๆ นั้น เกิดจากอุตุ ไม่ใช่เกิดจากกรรม ไม่ใช่สิ่งที่มีชีวิตแต่ประการใด แบคทีเรียหรือไวรัส นั้น ไม่ได้เกิดขึ้นเพราะกรรม ไม่มีรูปชีวิตินทรีย์และชีวิตินทรีย์เจตสิก เกิดขึ้น จึงไม่มีชีวิต ซึ่งจะแตกต่างจากสัตว์ดิรัจฉาน (ไม่ว่าจะเล็กหรือใหญ่ก็ตาม) และ มนุษย์ มีชีวิตินทรียรูป และ ชีวิตินทริยนาม เกิดขึ้น จึงเรียกว่า เป็นสิ่งที่มีชีวิต ก็ขอให้พิจารณาตามพระธรรมอย่างนี้ ครับ
...ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...

ขอบคุณครับ

สาธุครับ