มังคลัตถทีปนีแปล เล่ม ๑ - หน้าที่ 20

แก้พาลศัพท์

[๑๗] ส่วนความพิสดารในคาถาที่ ๑ นี้ ดังต่อไปนี้ : การไม่คบ ความไม่มีคนพาลนั้นเป็นเพื่อน ความไม่เข้าพวกด้วยคนพาลนั้น ชื่อว่าการไม่เสพ. สัตว์เหล่าใดเหล่าหนึ่งผู้ประกอบด้วยอกุศลกรรมบถ ๑๐ มีปาณาติบาตเป็นต้น ชื่อว่า คนพาล.

อีกประการหนึ่ง ครูทั้ง ๖ นี้ คือปรูณกัสสป, มักขลิโคสาล, นิครนถนาฏบุตรสญชัย เวลัฏฐบุตร, ปกุทธกัจจายนะ, อชิตเกสกัมพล, และปาปบุคคลเหล่าอื่นจากครูทั้ง ๖ นั้น มีพระเทวทัตและโกกาลิกภิกษุเป็นต้นพึงทราบว่า "คนพาล" จริงอยู่ คนเหล่านั้นแม้ทั้งหมด ท่านเรียกว่าคนพาล เพราะไม่เป็นอยู่ด้วยความเป็นอยู่ด้วยปัญญา เป็นอยู่ด้วยอาการสักว่าหายใจ

ด้วยเหตุนั้น ในอรรถกถา * ท่านจึงกล่าวว่า "ชนเหล่าใด เป็นอยู่ อธิบายว่า ดำรงชีพอยู่ ด้วยอาการสักว่าลมหายใจเข้าออก หาใช่เป็นอยู่ด้วยปัญญาอันประเสริฐไม่ เหตุนั้น ชนเหล่านั้น จึงชื่อว่า พาล" แม้ในสัททนีติปกรณ์ ท่านก็กล่าวไว้ว่า "พาล ธาตุ เป็นไปในอรรถว่า ปราณ. ปราณ ก็คือความเป็นอยู่และการหายใจ ผู้ใด ย่อมเป็นอยู่ คือยังหายในเข้าและหายใจเข้าออกอยู่มีคำที่ท่านกล่าวไว้ว่า ดำรงชีพอยู่ ด้วยอาการสักว่าหายใจเข้าออกหาเป็นอยู่ด้วยปัญญาอันประเสริฐไม่ เหตุนั้น จึงชื่อว่า พาล"

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น