ขุททกนิกาย เถรคาถา รัฐปาลเถรคาถา มีข้อความว่า

เชิญดูอัตภาพอันธรรมดาตกแต่งให้วิจิตร มีกายเป็นแผล อันกระดูก ๓๐๐ ท่อน ยกขึ้นแล้ว กระสับกระส่าย

ขอให้พิจารณาอรรถด้วย ที่ท่านกล่าวว่า เชิญดูอัตภาพอันธรรมดาตกแต่งให้วิจิตร มีกายเป็นแผล อันกระดูก ๓๐๐ ท่อนยกขึ้นแล้ว กระสับกระส่าย

กายที่ประกอบด้วยกระดูก ๓๐๐ ท่อน นั่งบ้าง นอนบ้าง ยืนบ้าง เดินบ้าง กระสับกระส่ายยิ่งนักทุกขณะเพราะโลภะบ้าง เพราะโทสะบ้าง เพราะโมหะบ้าง

คนพาลพากันดำริหวังมาก อันไม่มีความยั่งยืน ตั้งมั่น

ความหวังนี้มากจริงๆ อยากจะได้อย่างนั้น อยากจะเป็นอย่างนี้ อยากจะทำอย่างโน้น เมื่อมีกายที่แสนจะปฏิกูล แล้วก็ยังเป็นผู้ที่ไม่เห็นตามความเป็นจริง พวกคนพาลพากันดำริแล้วก็หวังเป็นไปต่างๆ ในกายนี้ ท่านกล่าวต่อไปว่า

เชิญดูรูปอันปัจจัยกระทำให้วิจิตร ด้วยแก้วมณีและกุณฑล

เพราะเหตุว่าถูกแก้วมณีบ้าง กุณฑลบ้าง เครื่องประดับต่างๆ ปกปิดบังไว้ เป็นเครื่องที่จรมาปกปิดความเป็นปฏิกูลของร่างกาย แต่ท่านกล่าวว่า

เชิญดูรูปอันปัจจัยกระทำให้วิจิตร ด้วยแก้วมณีและกุณฑล หุ้มด้วยหนัง มีร่างกระดูกอยู่ภายใน งามพร้อมไปด้วยผ้าต่างๆ มีเท้าทั้งสองอันฉาบทาด้วยครั่งสด

การประดับตกแต่งร่างกายที่ปฏิกูลมีทุกกาลสมัย แต่แม้กระนั้นพระอริยเจ้าทั้งหลายก็ยังสามารถเห็นธรรมตามความเป็นจริง คือ สัจธรรมของร่างกายที่แม้ว่าจะถูกประดับตกแต่งด้วยเครื่องตกแต่งต่างๆ ท่านกล่าวว่า

มีเท้าทั้งสองอันฉาบทาด้วยครั่งสด มีหน้าอันไล้ทาด้วยฝุ่น สามารถจะทำให้คนพาลลุ่มหลงได้ แต่ไม่สามารถทำให้ผู้แสวงหาฝั่งโน้นลุ่มหลง

พวกที่ยังเพลิดเพลินยินดีในรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ เป็นผู้ที่ยังอยู่ฝั่งนี้ ยังไม่ข้ามไปถึงฝั่งโน้น คือ ฝั่งที่ละความยินดี เพลิดเพลินในรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ละความเห็นผิด ความยึดมั่นในตัวตน ท่านกล่าวต่อไปว่า

ผมทั้งหลายอันบุคคลตกแต่งเป็นลอน คล้ายกระดานหมากรุก นัยน์ตาทั้งสองอันหยอดด้วยยาตา สามารถทำให้คนพาลลุ่มหลงได้ แต่ไม่สามารถทำให้ผู้แสวงหาฝั่งโน้นลุ่มหลง กายอันเปื่อยเน่าอันบุคคลตกแต่งแล้วเหมือนกล่องยาตาใหม่ๆ วิจิตรด้วยลวดลายต่างๆ สามารถทำให้คนพาลลุ่มหลงได้ แต่ไม่สามารถทำให้ผู้แสวงหาฝั่งโน้นลุ่มหลงได้

เวลาดูลวดลายต่างๆ ที่กล่องใส่ของนั้นเพลิดเพลินดี ก็เหมือนกับร่างกายนี้เหมือนกัน เป็นกายที่เปื่อยเน่าที่บุคคลตกแต่งแล้ว ก็เหมือนกับกล่องยาตาใหม่ๆ วิจิตรด้วยลวดลายต่างๆ สามารถทำให้คนพาลลุ่มหลงได้ แต่ไม่สามารถทำให้ผู้แสวงหาฝั่งโน้นลุ่มหลง

ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...

แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 93