สนทนาธรรม ณ แดนพุทธภูมิ @มุมไบ วันพุทธที่ ๑๓ ธันวาคม ๒๕๖๖ (ช่วงบ่าย)

ความหมาย อนัตตา อรรถกถาวิภังค์ท่านอธิบายไว้ดังนี้

[เล่มที่ 77] พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้าที่ 172

อนึ่ง จักขุนั้น ชื่อว่า เป็นอนัตตา ด้วยอรรถว่าไม่เป็นไปในอำนาจ.อีกอย่างหนึ่ง ความที่จักขุนั้นเป็นไปในอำนาจของใครๆ ในฐานะ ๓ เหล่านี้คือ จักขุนี้เกิดขึ้นแล้วขอจงอย่าถึงการตั้งอยู่ ถึงการตั้งอยู่แล้ว จงอย่าแก่ ถึงการแก่แล้ว จงอย่าแตกดับ ดังนี้ หามีได้ไม่ เป็นของสูง ไปจากอาการที่เป็นไปในอำนาจนั้น เพราะฉะนั้น จักขุนั้น จึงชื่อว่า เป็นอนัตตา เพราะเหตุ๔ เหล่านั้น คือ โดยความเป็นของสูญ ๑ โดยความไม่มีเจ้าของ ๑ โดยเป็นสิ่งที่ควรทำตามชอบใจไม่ได้ ๑ โดยปฏิเสธต่ออัตตา ๑.

[เล่มที่ 77] พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้าที่ 64

ว่าโดยกำหนดกาลของขันธ์ ๕

คำว่า โดยกำหนดกาล นี้

ถามว่า รูปตั้งอยู่นานเท่าไร อรูป (นาม) ตั้งอยู่นานเท่าไร?

ตอบว่า รูปมีการเปลี่ยนแปลงนาน ดับก็ช้า อรูป (นาม) เปลี่ยนแปลงเร็ว ดับก็รวดเร็ว เมื่อรูปยังคงทรงอยู่นั่นแหละ จิตเกิดดับไป ๑๖ ดวง ก็แต่ว่ารูปนั้นจะดับพร้อมกับจิตดวงที่ ๑๗

ชาวอินเดีย: ศาสนาพุทธไม่เชื่อในการเกิดใหม่ เวลาเดียวกันที่ฟังแล้วฟังอีก และได้ยิน ก็คือศาสนาพุทธพูดถึงการกระทำพูดถึง กรรม ซึ่งให้ผล และกรรมนี้ต้องให้ผล หมายถึงว่าต้องเกิดใหม่ สองอันนี้อะไรจริงอะไรถูก

ท่านอาจารย์: ต้องเข้าใจทุกคำ

ชาวอินเดีย: ถามเรื่องเกิดใหม่

ท่านอาจารย์: สงสัยเรื่องเกิดใหม่ใช่ไหม ถ้าจะเข้าใจอะไรต้องเข้าใจ สิ่งที่มี เดี๋ยวนี้ใช่ไหม?

ชาวอินเดีย: ครับ

ท่านอาจารย์: เดี๋ยวนี้ได้ยิน ได้ยินเกิดหรือเปล่า? เสียงที่ได้ยินเกิดหรือเปล่า? เสียงที่ได้ยินดับ จิตที่ได้ยินดับ เสียงที่ได้ยิน (reborn) กลับมาเกิดอีกได้ไหม? ได้ยินที่เกิดแล้วดับ (reborn) เป็นได้ยินนั้นได้ไหม?มิเช่นนั้น พระสัมมาสัมพุทธเจ้าจะไม่ตรัสว่า สิ่งหนึ่งสิ่งใดมีความเกิดเป็นธรรมดา สิ่งนั้นมีความดับไปเป็นธรรมดา การดับไป หมายความว่าสิ่งนั้นเกิดอีกไม่ได้ ถ้าเกิดอีกเป็นสิ่งใหม่ไม่ใช่สิ่งเก่าที่ดับไปแล้ว ใครจะให้สิ่งที่ดับไปแล้วหมดสิ้นกลับมาอีกได้ เพราะฉะนั้น จึงมีแต่ธรรมที่เกิดเพราะเหตุปัจจัย เมื่อเกิดแล้วดับไม่กลับมาอีกเป็นอนัตตา ถูกไหม?

ชาวอินเดีย: ถูก

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ไม่มี (rebirth) การเกิดใหม่ หมายความว่า สิ่งที่ดับแล้วจะกลับมาเกิดอีกไม่ได้

ได้ยินเดี๋ยวนี้ ได้ยินเสียงที่เกิด ไม่ใช่เสียงเก่าที่ดับแล้ว และไม่มีคนเก่าที่มาเกิด แต่มีธรรมที่เกิดเปลี่ยนแปลงตามปัจจัยทุกขณะ

เพราะฉะนั้น จึงต้องเข้าใจความหมายของ สัพเพ สังขารา ทุกอย่างที่เกิด ไม่ใช่อย่างเดียวกัน เกิดแล้วดับ สัพเพ สังขารา อนิจจา ทุกขา อนัตตา ใครจะเปลี่ยนธรรม หรือทำให้เกิดขึ้นได้ แต่ธรรมเกิดเพราะเหตุปัจจัย ดับแล้วไม่กลับมาอีกเลย

ขอเชิญอ่านได้ที่ ...

๑. ชาติอาทิธรรมสูตร ว่าด้วยสิ่งทั้งปวงมีความเกิดเป็นต้นเป็นธรรมดา

ความเข้าใจเรื่องการปฏิบัติธรรม ตอนที่ ๒

แต่ละหนึ่งที่เกิดดับไม่กลับมา

ขอเชิญฟังได้ที่ ...

สภาพธรรมต้องมีเหตุปัจจัยจึงเกิดขึ้นได้

เกิดแล้วดับไม่กลับมา

ปรมัตถธรรมเป็นอนัตตา

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่งค่ะ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์ด้วยความเคารพยิ่ง

ยินดีในความดีของทุกท่านครับ