สารัตถปกาสินี อรรถกถาสังยุตตนิกาย สคาถวรรค มีข้อความว่า

ทางที่ไปได้ยาก ก็คือทางที่ไม่เรียบ ไม่สม่ำเสมอ ความจริงอริยมรรคไม่ใช่ไปได้ยาก ไม่ใช่ไม่เรียบ แต่ว่ามีอันตรายอยู่มากมายในทางปฏิบัติเบื้องต้น เพราะฉะนั้น จึงตรัสไว้อย่างนี้ ชื่อว่า ไปได้ยาก

สำหรับท่านที่เพิ่งเริ่มเจริญสติปัฏฐาน พิสูจน์ความจริงได้กับตัวของท่านเอง สติระลึกรู้ลักษณะของนามของรูป มีความจดจ้อง มีความสังสัย มีความเคลือบแคลงเกิดขึ้น ทำให้เป็นอย่างนั้นบ้าง เป็นอย่างนี้บ้าง หวังในผลบ้าง หรือสติไม่ระลึกรู้ว่า แม้ที่คิดอย่างนั้นก็เป็นแต่เพียงนามธรรมชนิดหนึ่ง ในตอนแรกจึงยากเหมือนกับเป็นทางที่ไม่สม่ำเสมอ เพราะสติยังไม่ได้ระลึกรู้จนทั่วว่า เป็นแต่นามเป็นแต่รูปเท่านั้น

ข้อความต่อไปมีว่า

ผู้ไม่ใช่อริยะ เป็นผู้มีศีรษะตกจากศีรษะ คือ ญาณ เพราะไม่สามารถขึ้นสู่อริยะได้ และท่านเรียกว่า ผู้ไม่ใช่อริยะเหล่านั้นย่อมตกไปในทาง

ทางที่ไม่เสมอเป็นทางที่ผิดได้ เป็นข้อความที่แสดงให้เห็นว่า มรรคมีองค์ ๘ เป็นเรื่องละเอียด เป็นเรื่องยาก ไม่ใช่เป็นเรื่องง่ายที่ท่านผู้หนึ่งผู้ใดคิดว่า ท่านละบ้านช่องไปอยู่ที่หนึ่งที่ใด จำกัดสถานที่อยู่สัก ๗ วัน ๑๕ วัน ๗ เดือน ท่านก็สามารถรู้แจ้งอริยสัจธรรมได้ ถ้าเป็นอย่างนั้น ทำไมในครั้งโน้นไม่มีการชักชวนฆราวาสว่า มาเถิด มากันสัก ๗ วัน ๑๕ วัน หรือว่าเดือนหนึ่ง แล้วจะได้รู้สภาวธรรม หรือได้รู้แจ้งอริยสัจธรรม แต่ทั้งๆ ที่ท่านละอาคารบ้านเรือนแล้ว เป็นเพศบรรพชิตแล้ว ท่านก็ยังเจริญกัน ๑๐ ปี ๒๐ ปี ๓๐ ปี ๔๐ ปี ๕๐ ปี ๖๐ ปี และกามทเทวบุตรก็เป็นประจักษ์พยานว่า ถึงเจริญอย่างนั้นก็ไม่บรรลุเป็นอริยบุคคลได้ ถ้าเหตุไม่สมควรแก่ผล

เพราะฉะนั้น ถ้าศึกษาพระไตรปิฎกและอรรถกถาโดยตรง จะทำให้เข้าใจสภาพธรรมถูกต้อง

ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...

แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 162