ปัญจทวาราวัชชนจิต (ปญฺจ + ทวาร + อาวชฺชน) คือ วิถีจิตขณะแรกที่เกิดขึ้นรู้อารมณ์ที่กระทบตา หู จมูก ลิ้น กาย กิริยาจิตต่างกับวิบากจิต คือ กิริยาจิตรู้อารมณ์ที่เป็นอิฏฐารมณ์ก็ได้ อนิฏฐารมณ์ก็ได้ ส่วนวิบากจิตนั้น กุศลวิบากจิตรู้ได้เฉพาะอิฏฐารมณ์ อกุศลวิบากจิตก็รู้ได้เฉพาะอนิฏฐารมณ์เท่านั้น

เมื่อปัญจทวาราวัชชนจิตเกิดขึ้นรู้อารมณ์ใดกระทบตา (หรือหู หรือจมูกหรือลิ้น หรือกาย) แล้วก็ดับไป จักขุวิญญาณ (หรือโสตวิญญาณ หรือฆานวิญญาณ หรือชิวหาวิญญาณ หรือกายวิญญาณ) จึงเกิดสืบต่อเห็น (หรือได้ยินหรือได้กลิ่น หรือลิ้มรส หรือรู้โผฏฐัพพะ) อารมณ์เดียวกันนั้นแล้วดับไป สัมปฏิจฉันนจิตจึงเกิดต่อ รับอารมณ์เดียวกันนั้นแล้วดับ สันตีรณจิตจึงเกิดต่อพิจารณาอารมณ์เดียวกันนั้นแล้วดับไป เมื่อจักขุวิญญาณ โสตวิญญาณ ฆานวิญญาณ ชิวหาวิญญาณ กายวิญญาณ จะเกิดขึ้นรับผลของกรรมทางตา หรือหู หรือจมูก หรือลิ้น หรือกาย แต่ละวาระนั้น ปัญจทวาราวัชชนจิตจะต้องเกิดก่อน เพราะต้องมีวิถีจิตที่เกิดขึ้นรู้ว่าอารมณ์กระทบทวารใดก่อน จิตที่ชื่อว่า อาวัชชนะ นั้นเพราะอรรถว่า นำออกไปจากสันตาน (การสืบต่อ) อันเป็นภวังค์ แล้วน้อมไปสู่อารมณ์ที่กระทบทวาร เมื่อปัญจทวาราวัชชนจิตดับแล้ว จักขุวิญญาณ หรือโสตวิญญาณ หรือฆานวิญญาณ หรือชิวหาวิญญาณ หรือกายวิญญาณ จึงจะเกิดขึ้นเห็น ได้ยิน ได้กลิ่น ลิ้มรส รู้โผฏฐัพพะ ทางทวารนั้นๆ ได้

ดาวน์โหลดหนังสือ -->

ปรมัตถธรรมสังเขป

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาครับ