ไม่มีใครสามารถที่จะทราบว่า พรุ่งนี้จะมีอะไรเกิดขึ้น วันนี้เป็นคนที่แข็งแรง มีข้าวปลาอาหารที่สมบูรณ์ มีทรัพย์สมบัติมากมาย แต่พรุ่งนี้อาจจะไม่มีอะไรเหลือเลยก็ได้ อาจจะต้องประสบกับชีวิตที่ยากแค้น
เมืองเวรัญชาเกิดทุพภิกขภัย มีภิกษาหารน้อย ประชาชนหาเลี้ยงชีพฝืดเคือง มีกระดูกคนตายขาวเกลื่อน ต้องมีสลากซื้ออาหาร ภิกษุสงฆ์จะยังอัตภาพให้เป็นไปด้วยการถือบาตรแสวงหา ก็ทำไม่ได้ง่าย
ครั้งนั้น พวกพ่อค้าม้าชาวอุตตราปถะ มีม้าประมาณ ๕๐๐ ตัว ได้เข้าพักแรมตลอดฤดูฝนในเมืองเวรัญชา พวกเขาได้ตกแต่งข้าวแดงสำหรับภิกษุรูปละแล่งไว้ที่คอกม้า เวลาเช้าภิกษุทั้งหลายครองอันตรวาสกแล้ว ถือบาตร จีวร เข้าไปบิณฑบาตในเมืองเวรัญชา เมื่อไม่ได้บิณฑบาต จึงเที่ยวไปบิณฑบาตที่คอกม้า รับข้าวแดงรูปละแล่งนำไปสู่อาราม แล้วลงครกโขลก ฉัน ส่วนท่านพระอานนท์บดข้าวแดงแล่งหนึ่งที่ศิลา แล้วน้อมเข้าไปถวายแด่พระผู้มีพระภาค พระผู้มีพระภาคเสวยพระกระยาหารที่บดถวายนั้นอยู่ ได้ทรงสดับเสียงครกแล้ว
ที่กล่าวถึงตอนนี้เพื่อให้ท่านผู้ฟังได้พิจารณาสภาพของชีวิตจริงๆ การเจริญสติปัฏฐานในครั้งโน้น เจริญสติระลึกรู้สภาพธรรมที่ปรากฏแก่ตนตามความเป็นจริง ชีวิตของพระภิกษุในครั้งนั้นลำบากไหม ชีวิตของฆราวาสในสมัยนี้ และในสมัย ต่อๆ ไปข้างหน้าจะลำบากถึงแค่นี้ได้ไหม
ไม่มีใครสามารถที่จะทราบว่า พรุ่งนี้จะมีอะไรเกิดขึ้น วันนี้เป็นคนที่แข็งแรง มีข้าวปลาอาหารที่สมบูรณ์ มีทรัพย์สมบัติมากมาย แต่พรุ่งนี้อาจจะไม่มีอะไรเหลือเลยก็ได้ อาจจะต้องประสบกับชีวิตที่ยากแค้น แต่ถ้าเป็นผู้ที่ระลึกรู้สภาพธรรมตามความเป็นจริง ก็จะต้องเป็นผู้ที่เจริญสติรู้รูปนามที่ปรากฏกับตน ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ ในขณะนั้นตามความเป็นจริง ไม่ใช่หลีกเลี่ยงว่า ตอนนี้ทุกข์ยากนัก ลำบากนัก ต้องไปขวนขวายแสวงหาทรัพย์ แสวงหาอาหารมาให้สมบูรณ์ดีเสียก่อน ใครจะเจริญสติปัฏฐานได้ทั้งๆ ที่กำลังหิว หรือใครจะเจริญสติปัฏฐานได้ทั้งๆ ที่กำลังบริโภคข้าวแดง บางคนอาจจะคิดอย่างนั้น โน่นก็ไม่ได้ นี่ก็ไม่ได้ ขณะนั้นก็เจริญสติปัฏฐานไม่ได้ ขณะนี้ก็เจริญสติปัฏฐานไม่ได้
บุพกรรมของพระผู้มีพระภาค ที่ทำให้พระองค์ต้องเสวยข้าวแดงตลอด ๓ เดือน
ขุททกนิกาย อปทาน ภาค ๒ พุทธาปทาน ชื่อ ปุพพกัมมปิโลติ ที่ ๑๐ (ข้อ ๓๙๒) พระผู้มีพระภาคตรัสชี้แจงบุพกรรมทั้งหลายของพระองค์ แก่ภิกษุสงฆ์ทั้งหลาย ซึ่งพระพุทธดำรัสตอนหนึ่งมีว่า
เราได้บริภาษพระสาวกทั้งหลายในศาสนาของพระพุทธเจ้า พระนามว่า ผุสสะว่า ท่านทั้งหลายจงเคี้ยว จงกินแต่ข้าวแดง แต่อย่ากินข้าวสาลีเลย ด้วยวิบากแห่งกรรมนั้น เราอันพราหมณ์นิมนต์แล้ว อยู่ในเมืองเวรัญชา บริโภคข้าวแดงตลอด ๓ เดือน
ถ้ายังมีวัฏฏะอยู่ บางครั้งก็จะเห็นสิ่งที่ดี บางครั้งก็ได้เห็นสิ่งที่ไม่ดี หรือบางครั้งก็ได้ยินเสียงที่ดี บางครั้งก็ได้ยินเสียงที่ไม่ดี บางครั้งก็ได้กลิ่น ลิ้มรส ได้โผฏฐัพพะที่ดี บางครั้งก็ได้กลิ่น ลิ้มรส ได้โผฏฐัพพะที่ไม่ดี
เป็นเรื่องธรรมดาซึ่งทุกคนจะต้องประสพตามความเป็นจริง แล้วขอให้พิจารณาถึงพระมหากรุณาของพระผู้มีพระภาค ซึ่งถึงแม้ว่าเวรัญชพราหมณ์จะ ไม่ได้ถวายไทยธรรมตลอดไตรมาสที่จำพรรษาอยู่ที่เมืองเวรัญชาเลย แต่เมื่อพระองค์ได้ไปบอกลาเวรัญชพราหมณ์นั้น ก็ยังทรงชี้แจงให้เวรัญชพราหมณ์เห็นแจ้ง สมาทาน อาจหาญ ร่าเริง ด้วยธรรมีกถา
รับฟัง และ อ่านเพิ่มเติม
เวรัญชกัณฑ์*