ข้อความบางตอนในหนังสือ "นานาปัญหา"

โดย "คณะสหายธรรม"

พระพุทธเจ้าทรงแสดง "จักกัปปวัตตนสูตร" แก่ปัญจวัคคีย์ เรื่องที่ทรงแสดง คือ มัชฌิมาปฎิปทา (อริยมรรคมีองค์ ๘) และ อริยสัจ ๔
ทรงแสดงทางสองสายที่ไม่ควรเดิน คือ การประกอบตนให้พัวพันอยู่ในกาม และการประกอบตนให้เหน็ดเหนื่อยโดยเปล่าประโยชน์

ทางสายกลาง เป็นทางเดียว คือข้อปฏิบัติอย่างเดียวที่จะให้ถึงมรรคผลนิพพาน

ทรงแสดงว่า อริยสัจทั้งสี่นี้ พระองค์ทรงรู้แล้ว ด้วยญาณปัญญาของพระองค์เองว่า

ทุกขอริยสัจควรกำหนดรู้ ทุกขสมุทัยควรละ ทุกขนิโรธอริยสัจควรทำให้แจ้ง ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทาอริยสัจควรเจริญ

ขณะที่พระพุทธองค์ตรัสอริยสัจสี่อยู่นี้ ดวงตาเห็นธรรม ได้บังเกิดขึ้นแก่ท่านโกณฑัญญะว่า สิ่งใดสิ่งหนึ่งมีความเกิดขึ้นเป็นธรรมดาสิ่งนั้นทั้งมวล ล้วนมีความดับไปเป็นธรรมดา

ขออนุโมทนา

[เล่มที่ 6] พระวินัยปิฎก มหาวรรค เล่ม ๔ ภาค ๑ หน้าที่ 44

ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร ปฐมเทศนา

[๑๓] ลำดับนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้ารับสั่งกะพระปัญจวัคดีย์ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ที่สุด ๒ อย่างนี้อันบรรพชิตไม่ควรเสพคือ การประกอบตนให้พัวพันด้วยกามสุขในกามทั้งหลาย เป็นธรรมอันเลวเป็นของชาวบ้าน เป็นของปุถุชน ไม่ใช่ของพระอริยะ ไม่ประกอบด้วยประโยชน์ ๑. การประกอบความเหน็ดเหนื่อยแก่ตน เป็นความลำบาก ไม่ใช่ของพระอริยะ ไม่ประกอบด้วยประโยชน์ ๑.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ปฏิปทาสายกลาง ไม่เข้าไปใกล้ที่สุดสองอย่างนั้นนั่นตถาคตได้ตรัสรู้แล้ว ด้วยปัญญาอันยิ่ง ทำดวงตาให้เกิด ทำญาณให้เกิดย่อมเป็นไปเพื่อความสงบ เพื่อความรู้ยิ่ง เพื่อความตรัสรู้ เพื่อนิพพาน

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็ปฏิปทาสายกลายที่ตถาคตได้ตรัสรู้แล้วด้วย ปัญญาอันยิ่ง ทำดวงตาให้เกิด ทำญาณให้เกิด ย่อมเป็นไปเพื่อความสงบเพื่อความรู้ยิ่ง เพื่อความตรัสรู้ เพื่อนิพพานนั้น เป็นไฉน

ปฏิปทาสายกลางนั้น ได้แก่ อริยมรรคมีองค์ ๘ นี้แหละ คือ

ปัญญาอันเห็นชอบ ๑

ความดำริชอบ ๑

เจรจาชอบ ๑

การงานชอบ ๑

เลี้ยงชีวิตชอบ ๑

พยายามชอบ ๑

ระลึกชอบ ๑

ตั้งจิตชอบ ๑

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย นี้แลคือปฏิปทาสายกลางนั้น ที่ตถาคตได้ตรัสรู้แล้วด้วยปัญญาอันยิ่ง ทำดวงตาให้เกิด ทำญาณได้เกิด ย่อมเป็นไปเพื่อความสงบเพื่อความรู้ยิ่ง เพื่อความตรัสรู้ เพื่อนิพพาน ฯลฯ

มีการบันทึกหรือจารึกหรือไม่ค่ะว่าทำไมพระพุทธองค์ทรงเลือกหัวข้อธรรมนี้เป็นปฐมเทศนา

ขอบคุณค่ะ

สังคายนาครั้งที่ ๑

[เล่มที่ 9] พระวินัยปิฎก จุลวรรค เล่ม ๗ ภาค ๒ - หน้าที่ 509
ปัญจสติกขันธกะ

เรื่องพระมหากัสสปเถระ

สังคายนาปรารภคำของพระสุภัททวุฑฒบรรพชิต

[๖๑๔] ครั้งนั้น ท่านพระมหากัสสปชี้แจงแก่ภิกษุทั้งหลายว่า ท่านทั้งหลาย ครั้งหนึ่ง เราออกจากเมืองปาวาเดินทางไกล ไปเมืองกุสินารากับภิกษุสงฆ์หมู่ใหญ่ประมาณ ๕๐๐ รูป ครั้งนั้น เราแวะจากทาง นั่งพักอยู่ที่โคนไม้แห่งหนึ่ง อาชีวกผู้หนึ่ง ถือดอกมณฑารพในเมืองกุสินาราเดินทางไกลมาสู่เมืองปาวา เราได้เห็นอาชีวกนั้นเดินมาแต่ไกลเทียว ครั้นแล้วได้ถามอาชีวกนั้นว่า

ท่านทราบข่าวพระศากยของเราบ้างหรือ อาชีวกตอบว่า ท่านขอรับผมทราบ พระสมณโคดมปรินิพพานได้ ๗ วันทั้งวันนี้แล้ว ดอกมณฑารพนี้ผมถือมาจากที่ปรินิพพานนั้น บรรดาภิกษุเหล่านั้น ท่านที่ยังไม่ปราศจากราคะบางพวกประคองแขนคร่ำครวญดุจมีเท้าขาดล้มลงกลิ้งเกลือกไปมารำพันว่า พระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จปรินิพพานเร็วนัก พระสุคตเสด็จปรินิพพานเร็วนัก ดวงตาหายไปจากโลกเร็วนัก

ส่วนพวกที่ปราศจากราคะแล้ว มีสติสัมปชัญญะย่อมอดกลั้นได้ ด้วยคิดว่า สังขารทั้งหลายไม่เที่ยง สิ่งที่เที่ยงนั้น จะได้ในสังขารนี้แต่ไหนเล่า ท่านทั้งหลาย

ครั้งนั้น เราได้กล่าวกะภิกษุทั้งหลายว่า อย่าเลยท่านทั้งหลาย อย่าโศกเศร้าร่ำไรเลย นั้นพระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสบอกไว้ก่อนแล้วมิใช่หรือว่า ความนั้นต่าง ความเว้น ความเป็นอย่างอื่นจากสัตว์และสังขารที่รักที่ชอบใจทั้งปวงทีเดียวย่อมมี สิ่งที่เพียงนั้นจะได้ในสังขารนั้นแค่ไหน สิ่งใดเกิดแล้ว มีแล้ว เป็นปัจจัยปรุงแต่งแล้วต้องมีความแตกสลายเป็นธรรมดา ข้อที่จะปรารถนาว่า สิ่งนั้นอย่าได้สายเลย นี้ไม่เป็น

ฯลฯ

ขออนุโมทนา

ปฐมเทศนา แปลว่า การแสดงธรรมครั้งแรกกับปัญจวัคคีย์ค่ะ

วันอาสาฬหบูชา เป็นวันสำคัญทางศาสนา คือ

๑. พระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรมครั้งแรก

๒. พระสงฆ์เกิดขึ้นครั้งแรกในโลก

๓. พระรัตนตรัยครบทั้ง ๓

ยังไม่เข้าใจคำตอบค่ะ เรียนถามใหม่ค่ะว่า

มีการบันทึกหรือจารึกไว้หรือไม่ค่ะว่า ทำไมพระพุทธองค์ทรงเลือกหัวข้อธรรมอริยสัจจ์ ๔ นี้เป็นปฐมเทศนา (ทั้งๆ ที่พระองค์บรรลุธรรมและมีหัวข้อธรรมะมากมาย)

ขอบคุณค่ะ

ตามเหตุผลควรจะกล่าวว่า เพราะพระปัญจวัคคีย์และคนในยุคนั้นเชื่อกันว่าทางแห่งความบริสุทธิ์ คือ การทรมานตน และบางพวกก็เชื่อว่าการบริโภคกามทำให้ถึงความสุข ฉะนั้น พระพุทธองค์ทรงแสดงทางสายกลาง (มัชฌิมาปฏิปทา) ว่าเป็นหนทางเพื่อความบริสุทธิ์ รู้แจ้งอริยสัจจธรรม

ธรรมะที่พระพุทธองค์ทรงแสดงก็ไม่พ้นไปจากอริยสัจจ์ ๔ จะใช้ชื่อไหนก็ได้ จะใช้มรรคมีองค์แปดก็ได้ ก็ไม่พ้นไปจากทางสายกลางหรือ การเจริญสติปัฏฐานค่ะ

พระพุทธเจ้าทรงทราบอัธยาศัยของสัตว์โลกสะสมมาต่างกัน และทรงแสดงธรรมให้เหมาะกับอัธยาศัยของเขาค่ะ

ขอบคุณค่ะ

สาธุ

ขออนุโมทนาครับ

ยินดีในกุศลจิตค่ะ