วิปัสสนาญาณที่ 4 คือความรู้การเกิดขึ้นและดับไปของนามและรูป (อุทยัพพยญาณ)

วิปัสสนาญาณที่ 3 รู้ชัดการเกิดดับสืบต่ออย่างรวดเร็วของนามและรูปที่เกิดขึ้นและดับไป อย่างไรก็ตาม ปัญญาขั้นนี้ยังไม่ได้คมกล้าพอที่จะเห็นความอันตรายและความไม่เป็นประโยชน์ของการเกิดขึ้นและดับไป เพื่อที่จะละคลายความติดข้องจากธรรมที่เกิดดับนั้น การเกิดขึ้นอย่างรวดเร็วของธรรมใหม่ที่เกิดต่อจากธรรมก่อนหน้าที่ดับไปปกปิดความเป็นอันตรายของการเกิดขึ้นและการดับไป ปัญญาควรที่จะคมกล้าขึ้นเพื่อที่จะถึงวิปัสสนาญาณขึ้นถัดไป ในวิปัสสนาญานขั้นที่ 4 สามารถที่จะแทงตลอดชัดยิ่งขึ้นในการเกิดขึ้นและการดับไปของนามแต่ละประเภท และรูปแต่ละประเภทโดยเป็นอิสระจากกัน ไม่ควรพยายามที่จะทำสิ่งอื่นแต่ควรพิจารณาลักษณะของนามและรูปต่อไป ควรที่จะมั่นคงในการอบรมเจริญปัญญา

นามและรูปทุกประเภทสามารถที่จะเป็นอารมณ์ของความเข้าใจถูกได้ ไม่ว่าจะเป็นกุศลธรรมหรืออกุศลธรรม ไม่ว่าจะเป็นกุศลหรืออกุศลระดับใดหรือเกิดขึ้นทางทวารใด วิปัสสนาญาณขั้นที่ 4 (อุทยัพพยญาณ) รู้ชัดยิ่งขึ้นในการเกิดขึ้นและดับไปของนาม และของรูปแต่ละประเภทที่ปรากฏแต่ละขณะ วิปัสสนาญาณขั้นนี้สามารถที่จะเกิดขึ้นเมื่อตีรณปริญญา (ความเข้าใจอย่างสมบูรณ์ในการจำแนกธรรม) มีความสมบูรณ์ยิ่งขึ้น ตีรณปริญญานี้เป็นปัญญาประเภทหนึ่งที่พิจารณาและเข้าใจชัดในลักษณะของนามธรรมและรูปธรรมทุกประเภทที่ปรากฏผ่านทางทวารทั้ง 6 ตราบเท่าที่ไม่เป็นเช่นนี้ ก็ไม่มีปัจจัยให้อุทยัพพยญาณเกิด

ผู้ที่อบรมหนทางที่ถูกต้องรู้ว่านิพพาน ซึ่งหมายถึงความจริงที่ดับกิเลสนั้น ไม่สามารถที่จะรู้แจ้งได้ถ้าความเข้าใจในสังขารธรรมไม่ได้ถูกอบรมเจริญขึ้นอย่างสมบูรณ์แล้ว ก่อนอื่นปัญญาควรที่จะเจริญขึ้นเข้าใจชัดในลักษณะของนามและรูปตามปรกติในชีวิตประจำวัน เป็นไปไม่ได้เลยที่จะรู้แจ้งนิพพานถ้าปัญญาไม่ได้แทงตลอดอย่างทั่วทั้งหมดและอย่างแม่นยำในลักษณะของนามและรูปทุกประเภทที่ปรากฏผ่านทางทวารทั้ง 6

ลักษณะของนามและรูปที่ปรากฏผ่านแต่ละทวารจากทวารทั้ง 6 นั้นแตกต่างจากกัน ถ้าปัญญาไม่ได้เข้าใจถูกอย่างแม่นยำในความต่างกันของลักษณะของนามและรูปตามความเป็นจริงตลอดทั้ง 6 ทวาร การเกิดขึ้นและดับไปของนามธรรมและรูปธรรมก็ไม่สามารถที่จะรู้แจ้งได้ ซึ่งความไม่รู้ ความสงสัย และความเห็นผิดในสภาพธรรมก็ไม่สามารถที่จะดับไปได้

ข้อความนี้แปลจาก ...The Stages of Vipassana - 4th stage of vipassana nana

อ่านตอนอื่นๆ ...กดลิ้งค์

1. วิปัสสนาญาณที่ 1 .....กดลิ้งค์

2. วิปัสสนาญาณที่ 2 .....กดลิ้งค์

3. วิปัสสนาญาณที่ 3-1 .....กดลิ้งค์

4. วิปัสสนาญาณที่ 3-2 .....กดลิ้งค์

5. วิปัสสนาญาณที่ 4 .....กดลิ้งค์

6. วิปัสสนาญาณที่ 5 .....กดลิ้งค์

7. วิปัสสนาญาณที่ 6 .....กดลิ้งค์

8. วิปัสสนาญาณที่ 7 .....กดลิ้งค์

9. วิปัสสนาญาณที่ 8 .....กดลิ้งค์

10. วิปัสสนาญาณที่ 9 .....กดลิ้งค์

11. วิปัสสนาญาณที่ 10 .....กดลิ้งค์

12. วิปัสสนาญาณที่ 11 .....กดลิ้งค์

13. วิปัสสนาญาณที่ 12 .....กดลิ้งค์

14. วิปัสสนาญาณที่ 13 .....กดลิ้งค์

15. วิปัสสนาญาณที่ 14 .....กดลิ้งค์

16. วิปัสสนาญาณที่ 15 .....กดลิ้งค์

17. วิปัสสนาญาณที่ 16 .....กดลิ้งค์

18. บทสรุป .....กดลิ้งค์